ΤΑ ΚΑΛΑΝΤΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ...

Τα κάλαντα που προήλθαν από τις Βυζαντινές Καλένδες ανάγονται, κατά τύπο και όχι βεβαίως κατά περιεχόμενο, από το γνωστό έθιμο των αρχαίων Ε...

Τα κάλαντα που προήλθαν από τις Βυζαντινές Καλένδες ανάγονται, κατά τύπο και όχι βεβαίως κατά περιεχόμενο, από το γνωστό έθιμο των αρχαίων Ελλήνων της Ερεστώνης.

Τα κάλαντα ψάλλονται κυρίως από παιδιά μέχρι ορισμένου ορίου ηλικίας (14-15 ετών) αλλά και από ώριμους άνδρες, είτε μεμονωμένα είτε κατά ομάδες που περιέρχονται οικίες, καταστήματα, δημόσιους χώρους κλπ με τη συνοδεία του πατροπαράδοτου σιδερένιου τριγώνου αλλά ενίοτε και άλλων μουσικών οργάνων (φυσαρμόνικας, ακορντεόν, τύμπανου κλπ).

Κύριος σκοπός των τραγουδιών αυτών είναι μετά τις αποδιδόμενες ευχές τα "Χρόνια Πολλά" το φιλοδώρημα είτε σε χρήματα (σήμερα) είτε σε προϊόντα (παλαιότερα). Σχετική με αυτό είναι και η παρασκευή "κουλούρας" ονομαζόμενη "κολλίκι" (Βέροια) ή "κουλιαντίνα" (Σιάτιστα) και εξ αυτών οι φέροντες αυτά ονομάζονται "Κουλουράδες" ή "Φωτάδες".

Τα κάλαντα ξεκινούν κυρίως με χαιρετισμό στη συνέχεια αναγγέλλουν τη μεγάλη χριστιανική εορτή που φθάνει και καταλήγουν σε ευχές. Χαρακτηριστικό σημείο είναι η γλώσσα στην οποία αυτά ψάλλονται, στη καθαρεύουσα, καταδηλούντα την άμεση καταγωγή τους από τους Βυζαντινούς χρόνους τις Καλένδες του Ιανουαρίου που γιορτάζονταν με ιδιαίτερη λαμπρότητα.

Ο μεγάλος αριθμός των διαφόρων παραλλαγών εξανάγκασε να διακρίνονται αυτά σε εθνικά ή αστικά και στα τοπικά ή παραδοσιακά (κατά περιοχή). Στα χριστουγεννιάτικα κάλαντα έχουν καταμετρηθεί περισσότερες από τριάντα παραλλαγές μόνο στον Ελλαδικό χώρο. Σήμερα εκτός των παραπάνω έχουν εισαχθεί και διάφορα αγγλοσαξωνικά χριστουγεννιάτικα τραγούδια, μερικά των οποίων έχουν και μεταγλωττιστεί στην ελληνική που δυστυχώς τείνουν να υπερκαλύψουν τα παραδοσιακά.

Επίσης και η ημέρα που ψάλλονται τα κάλαντα σε ορισμένες περιοχές ονομάζονται "Κάλαντα" (Κόλιντα, Κόλεντας, Κόλιαντας) με εξαίρεση τη νήσο Μήλο που ψέλνονταν μόνο τη παραμονή της Πρωτοχρονιάς, συντασσόμενα κάθε φορά νέα κάλαντα, με τα οποία όμως ζητούσαν οικονομική συνδρομή για κάποιο κοινωνικό σκοπό (πχ ανέγερση ή επιδιόρθωση ναού) δίδοντας και συμβουλές προς τους άρχοντες η παρατηρήσεις με σκωπτικό χαρακτήρα. Τέτοιες είναι και οι σχετικές "μαντινάδες" της Κρήτης ή "κοτσάκια" της Νάξου με σκωπτικό χαρακτήρα που ψάλλονται ως "κάλαντα".

Πολλές φορές όταν δεν υπήρχε φιλοδώρημα ή ήταν ευτελές τότε τα παιδιά συνέχιζαν έξω από την οικία κάλαντα σκωπτικά επαναλαμβανόμενα:

«Αφέντη μου στη κάπα σου χίλιες χιλιάδες ψείρες,

άλλες γεννούν, άλλες κλωσούν κι άλλες αυγά μαζώνουν!»

Kατά την αρχική περίοδο της Βασιλευομένης Δημοκρατίας καθιερώθηκε το έθιμο της απαγγελίας των καλάντων από τους άνδρες της ανακτορικής φρουράς ενώπιον των Βασιλέων κατ΄ αντιστοιχία παρομοίων εθιμικών ευχητικών εκδηλώσεων σε άλλους Ευρωπαϊκούς Βασιλικούς Οίκους.Το έθιμο αυτό συνεχίζεται μέχρι σήμερα γενικευμένο όμως και σε πρόσωπά πολιτικά αλλά και από ομάδες, συλλόγους, χορωδίες κλπ.

Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά

ψηλή μου δεντρολιβανιά,

κι αρχή - κι αρχή καλός μας χρόνος,

εκκλησιά - εκκλησιά με τ' άγιο θρόνος.

Αρχή που βγήκε ο Χριστός

άγιος και πνευματικός,

στη γη - στη γη να περπατήσει

και να μας - και να μας καλοκαρδίσει.

A’γιος Βασίλης έρχεται

- άρχοντες το κατέχετε -

από - από την Καισαρεία

είσαι αρχό - είσαι αρχόντισσα, κυρία.

Βαστάει εικόνα και χαρτί

με το Χριστό το λυτρωτή,

χαρτί - χαρτί και καλαμάρι,

δες και με - δες και με το παλικάρι.

Κάτσε να φας, κάτσε να πιεις

κάτσε το πόνο σου να πεις,

κάτσε - κάτσε να τραγουδήσεις,

και να μας - και να μας καλοκαρδίσεις.

Αρχή κάλαντα κι αρχή του χρόνου,

κι αρχή του χρόνου,

πάντα κάλαντα πάντα του χρόνου,

πάντα του χρόνου.

Αρχή μήλον εν' κι αρχή κυδών εν',

Κι αρχή κυδών έν

Αρχή βάλσαμον το μυριγμένον.

Εμυρίστεν ατό ο κόσμος όλεν,

Ο κόσμος όλεν

Εμυρίστεν ατο κι ο βασιλέας,

κι ο βασιλέας

Για μυρίστ' ατό κι εσύ αφέντα,

Κι σύ αφέντα,

Λύσον την κεσέ σ΄και δός παράδας

Κι αν ανοιείς μας

Χαρά σ' ην πόρτα, χαρά σην πόρτα σ'

(Χρόνια πολλά και πάντα και του χρόνου)

(Καληχρονία και σ' όλα τ' οσπίτια

υείαν κι ευλοϊαν)

Κάλαντα "βυζαντινά"

Άναρχος Θεός καταβέβηκεν,

και εν τη Παρθένω κατώκησεν.

Έρουρεμ, έρουρεμ

έρου, έρου, έρουρεμ, Χαίρε Δέσποινα!

Βασιλεύς των όλων και Κύριος

ήρθε τον Αδάμ αναπλάσασθαι.

Έρουρεμ, έρουρεμ

έρου, έρου, έρουρεμ, Χαίρε Άχραντε!

Γηγενείς σκιρτάτε και χαίρεσθε,

τάξεις των αγγέλων ευφραίνεσθε.

Έρουρεμ, έρουρεμ

έρου έρου έρουρεμ, Χαίρε Δέσποινα!

Δέξου Βηθλεέμ τον Δεσπότην σου,

Βασιλέα πάντων και Κύριον

Έρουρεμ, έρουρεμ,

έρου, έρου, έρουρεμ, Χαίρε Άχραντε!

Εξ Ανατολών Μάγοι έρχονται,

δώρα προσκομίζοντες άξια.

Έρουρεμ, έρουρεμ

έρου, έρου, έρουρεμ, Χαίρε Άχραντε!

navi-patra.blogspot.com

-------------------------