ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ ΤΟ 1922 Η ΝΑΟΥΣΑ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΕΙ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΣΚΛΑΒΙΑ!

Η επανάσταση της Νάουσας και η συμβολή της στην υπόθεση της παλιγγενεσίας είναι αποδεκτή, αποδεδειγμένη και καταγεγραμμένη. Πλανάται όμως τ...

Η επανάσταση της Νάουσας και η συμβολή της στην υπόθεση της παλιγγενεσίας είναι αποδεκτή, αποδεδειγμένη και καταγεγραμμένη. Πλανάται όμως το ερώτημα: Ήταν αυτόνομη πράξη των κατοίκων και των αρχόντων της Νάουσας η επανάσταση, ήταν αποκοτιά τους, όπως θέλησαν να πουν μερικοί, ή ήταν σύμπραξη σε πολεμική ενέργεια με κεντρικό σχεδιασμό, επανάσταση συμφωνημένη, ώστε να επιτρέπεται να διακηρύσσεται με παρρησία για τους νεαρούς υπερασπιστές της πόλης ότι έπραξαν το καθήκον τους τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι;
Μαρτυρίες υπάρχουν περισσότερες από αρκετές που επιβεβαιώνουν την ύπαρξη κεντρικού σχεδιασμού και φανερώνουν τις επί μέρους συμφωνίες για ταυτόχρονη επαναστατική κίνηση της χερσαίας και νησιωτικής Ελλάδος το 1822.
Ήπειρος, Μακεδονία, Νησιά σχεδιάστηκε και αποφασίστηκε να επαναστατήσουν ταυτόχρονα, για την αναχαίτιση των τουρκικών στρατευμάτων και του τουρκικού στόλου.
Το σχέδιο φέρει την υπογραφή του Αρχιστράτηγου Πρίγκιπα Δημητρίου Υψηλάντη και εκπονήθηκε πριν την συγκρότηση του Βουλευτικού. Στο σχέδιο προβλέπονταν ότι τα Πελοποννησιακά στρατεύματα της Ανατολικής πλευράς θα κινούνταν προς το Ζητούνι και τη Λάρισα σε σύμπραξη με τον Ανδρούτσο, ενώ τα στρατεύματα της Δυτικής πλευράς θα κινούνταν προς Άρτα. Εκτός του Ανδρούτσου είχαν μυηθεί ξεχωριστά οι οπλαρχηγοί της Ελλάδας όπως ο Γώγος της Ηπείρου και ο Καρατάσσος της Μακεδονίας. Ο Ανδρούτσος ήταν εκείνος που είπε στον Καρατάσσο: "Μην επαναστατήσεις την Νάουσα, πριν εγώ μπω στο Ζητούνι".
Ο σχεδιασμός ήταν πράγματι τέλειος, η εφαρμογή του όμως με τις αντεγκλήσεις και τους πολιτικούς παραγκωνισμούς, κάκιστη. Στοίχισε στην πατρίδα μεγάλες καταστροφές: Χίος, Νάουσα, Πέτα.

ΕΓΓΡΑΦΕΣ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ
Μαρτυρία 1η: " Εν Επιδαύρω, τη 8 Ιανουαρίου 1822" : Το Εκτελεστικό ζητάει από το Βουλευτικό να στείλει δυο εκπροσώπους του "εις το κατά την Κόρινθον στρατόπεδον, εις το να ταχύνωσι την έξοδον των στρατευμάτων εις την χέρσον Ελλάδα".
Μαρτυρία 2η : "Εν Κορίνθω, τη 22 Ιανουαρίου 1822" : Εν τη σημερινή συνελεύσει του Βουλευτικού ετέθη το θέμα αν ο Υψηλάντης, όστις αναχωρεί εκστρατεύων εις την Δυτικήν Ελλάδα, έχων χρείαν ενός στρατηγού, ημπορεί να λάβει τον στρατηγόν Νικήταν με όσους ημπορέσει να στρατολογήση, και αντ' αυτού να διορισθεί άλλος εις την Ανατολικήν με τα Κορινθιακά και Δερβενοχωρίτικα στρατεύματα. Και δη ενεκρίθη ομοφώνως".
Μαρτυρία 3η : "Εν Κορίνθω, τη 7 Φεβρουαρίου 1822 : ανατραπέντος του προτέρου σχεδίου περί της εκστρατείας του Δημητρίου Υψηλάντη και στρατηγού Νικήτα εις την Δυτικήν Ελλάδα, ο τε Πρίγκηψ και ο στρατηγός Νικήτας θα εκστρατεύσωσι με τα Κορινθιακά και Δερβενοχωρίτικα στρατεύματα εις την Ανατολικήν Ελλάδα. Και δη ενεκρίθη".
-Το Εκτελεστικό διαφωνεί και απαιτεί να εφαρμοσθεί ο αρχικός σχεδιασμός. Επιμένει όμως και το Βουλευτικό στα δικά του.
Μαρτυρία 4η : Οι Δερβινοχωρίτες για να εκστρατεύσουν "εν τάχει" εις την πέραν Ελλάδα, ζητούν "να δοθεί αυτοίς από της Διοικήσεως γράμμα δηλωτικόν, ότι, αν ποτέ ανακαλυφθεί περιουσία του Κιαμίλμπεη, να λαμβάνωσιν αυτοί ανάλογον μέρος".
Μαρτυρία 5η : 14 Φεβρουαρίου 1822, πέντε μόλις μέρες πριν την κήρυξη της επανάστασης της Νάουσας. Αποφασίζεται να δοθούν "εις μεν τον Πρίγκιπα Δημήτριον Υψηλάντην γρόσσια 10.000, εις δε τον στρατηγόν Νικήταν γρόσσια 3.000, ως εκστρατεύοντες εις την πέραν Ελλάδα".
Μαρτυρία 6η : 16 Φεβρουαρίου 1822, τρεις μέρες πριν την κήρυξη της επανάστασης της Νάουσας, χρήματα φαίνεται να μην υπάρχουν για την εκστρατεία του Υψηλάντη. Στο Βουλευτικό, προεδρεύοντος του Δ.Υψηλάντη, προβάλλεται το ερώτημα "αν πρέπει να μετακομισθώσι τα αργυρά και χρυσά κειμήλια των Μοναστηρίων του Αγίου Όρους, άτινα, κατά βεβαίας ειδήσεις, μετά την υποδούλωσιν και την είσοδον των εχθρών εκεί, μετεφέρθησαν εις Ύδραν, Πόρον και άλλας νήσους... και δη ομοφώνως ενεκρίθη ούτως".
Μαρτυρία 7η : Ο Υπασπιστής του Υψηλάντη Σάλας Γρηγόριος κινείται προς τα νησιά προς εξεύρεση πόρων και συγκέντρωση πολεμοφοδίων για τον Όλυμπο και τη Νάουσα.
Τα καινούργια όμως επαναστατικά κέντρα δεν μπορούν να περιμένουν.
Μαρτυρία 8η : Στην Χίο ο Λογοθέτης Λυκούργος, αποκαθιστά στο νησί αρχές. "Δυνάμει της δοθείσης μοι εξουσίας παρά του πληρεξουσίου και γενικού επιτρόπου Δημητρίου Υψηλάντου, διορίζω και αποκαθιστώ εφόρους..."
Μαρτυρία 9η : Στη Νάουσα, ο άλλος Λογοθέτης ο Ζαφειράκης Θεοδοσίου και οι πρόκριτοι εν χορώ αρνούνται να παρουσιαστούν στην τουρκική Διοίκηση της Θεσσαλονίκης.
Μαρτυρία 10η : 2 Απριλίου 1822 Πάσχα. Ο Δημήτριος Υψηλάντης γράφει προς τους Ευγενεστάτους Γερουσιαστάς της Δυτικής Ελλάδος από το Δαδί τα εξής:
"Εκστρατεύων από την Πελοπόννησον, είχα πάντοτε προ οφθαλμών και τα Δυτικά μέρη της Ελλάδος. Αλλά τι να κάμω, φίλοι, όταν τα καλώς αποφασιζόμενα δεν εκτελώνται και καλώς".
Μαρτυρία 11η : Αναφορά στην επαναστατημένη Νάουσα του Δημητρίου Υψηλάντη: "Να μην αφίνωμεν τοιούτους μάλιστα λαούς δυνατούς και δια την θέσιν και δια την ανδρείαν και δια τον αριθμόν να ψυχραίνωνται, ή δι έλλειψιν πολεμικών εφοδίων να πάθωσιν (ο μη γένοιτο) τι δεινόν. Η έγερσις των Ολυμπίων (Όλυμπος και Νάουσα) ωργανίσθη προ καιρού, και δι' αυτήν εστάλη ο προειρημένος υπασπιστής μου, πριν ακόμη συστηθεί η Εθνική Βουλή".
Μαρτυρία 12η : Η άφιξη του Γρηγορίου Σάλα στη Μακεδονία. Ο υπασπιστής του Δημητρίου Υψηλάντη πράγματι φτάνει στο Λευτεροχώρι της Κατερίνης με εφόδια, πολεμοφόδια και κανόνια, στις 12 του Μάρτη του 1822. Η Νάουσα καλά κρατεί. Εμπλέκεται με τους Τούρκους στον Κολινδρό σε χρονοβόρες εχθροπραξίες και μετά από 20 ολόκληρες μέρες χαμένες, το Πάσχα, στις 2 του Απρίλη, αποσύρεται στη Μηλιά. Μετά το Χριστός Ανέστη, ανάβει ο πόλεμος. Ο Σάλας οχυρώθηκε σε έναν πύργο. Ο Διαμαντής Νικολάου κατέλαβε τα ψηλότερα σπίτια του χωριού. Όταν η μάχη έλαβε τέλος, ο μόνος που φτάνει στην Νάουσα είναι ο Διαμαντής Νικολάου με τους δικούς του, τελευταία 24ωρα πριν τον χαλασμό της πόλης. Οι άλλοι διαλύονται και επιστρέφουν στον Νότο.

Στο ερώτημα ποιος φταίει για την καταστροφή της Νάουσας, της ζηλευτής αυτής πόλης, αλλά και των περιοχών του Ολύμπου, που επαναστάτησαν σύμφωνα με το σχέδιο, ο Διαμαντής Νικολάου, μαχητής του Ολύμπου και της Νάουσας, λίγο πριν πεθάνει, παίρνει το κρίμα πάνω του: "Με λυπεί κατάκαρδα ότι δεν θα δω την γην της γεννήσεώς μου ελευθερωμένην, όπου εχύθησαν τόσα αίματα εξαιτίας μου, όπου εσήκωσα την επανάστασιν".
Οι Σπετσιώτες πρόκριτοι, πληροφορούμενοι την απόβαση του Καρά Αλή στη Χίο, παραμονή Πάσχα, με το μάτι του τρίτου, στοχαζόμενοι ότι χάνονται τόσοι αδελφοί Χίοι, γράφουν στη Βουλή: "έστω η αμαρτία εις βάρος σας".

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Η επανάσταση της Νάουσας δεν ήταν αυτόνομη. Το διακύβευμα ήταν μεγάλο. Η Νάουσα άκουσε τη φωνή της μεγάλης πατρίδας, παρά το ότι ήταν προνομιούχος πόλη, τελευταίο κάστρο του Βυζαντίου στην Ελλάδα, έκανε το χρέος της. Για ενάμιση μήνα, καθηλώνοντας χιλιάδες τουρκικό στρατό, αγνόησε προτάσεις και προτροπές για αμνηστίες και παράδοση, δεν λογάριασε τον Τούρκο δυνάστη, πάλεψε και έπεσε στο πεδίο της τιμής.
Ακολούθησε το Πέτα. Και είναι να απορεί κανείς με το κουράγιο των υπερασπιστών της Νάουσας, όσων επέζησαν, όταν τους βλέπει να μάχονται στην Ήπειρο στην μεγάλη σύγκρουση των Ελληνικών και Τουρκικών στρατευμάτων και να δίνουν παράδειγμα πολεμικής τακτικής και ήθους. Με τη διάλυση του Ελληνικού στρατοπέδου και τη φυγή των πάντων εν μέσω πανικού, οι μόνοι που υπεχώρησαν τακτικά, παραλαμβάνοντας και τους νεκρούς συμμαχητές τους από το πεδίο της μάχης ήταν οι υπερασπιστές της Νάουσας υπό τον Καρατάσσο, τον Γάτσο και τον Νικολάου, οι Ολύμπιοι!

ΤΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ
Διακαινήσιμη εβδομάδα του 1822, μετά το Πάσχα, Πέμπτη προς Παρασκευή, η πόλη της Νάουσας, μετά έναν αγώνα που ξεκίνησε την Κυριακή της Ορθοδοξίας, έπεσε στα χέρια των Τούρκων.
Σε λίγες μέρες η λαφυραγώγηση, οι λεηλασίες, οι μεμονωμένες σφαγές, η αιχμαλωσία, έχουν λάβει τέλος.

Τούρκοι διαβήκαν
Χαλασμός
Θάνατος
πέρα ως πέρα

Ο στρατάρχης διατάσσει την πυρπόληση της πόλης, την καύση των πτωμάτων και την συκγέντρωση του άρρενος πληθυσμού στην τοποθεσία Κιόσκι. Όσα γυναικόπαιδα δεν μπόρεσαν να ακολουθήσουν τους πολεμιστές της εξόδου οδηγήθηκαν στον πύργο του Ζαφειράκη.

"Διεμερίσαντο τα ιμάτιά μου εαυτοίς και επί τον ιματισμόν μου έβαλον κλήρον".
Στο Κιόσκι, από τη μια πλευρά, προς την Αραπίτσα είχε στηθεί ανθρωπομακελειό και από την άλλη, στο σημερινό πλακόστρωτο, είχε στηθεί σκλαβοπάζαρο και αγορά για την εκποίηση των λαφύρων των μεμονωμένων μουσουλμάνων στρατιωτών. Άγνωστος αριθμός άθλιων πλιατσικολόγων και εξακόσιοι εβραίοι, ορισμένοι εκ των οποίων χρησιμοποιήθηκαν και ως δήμιοι, μετέτρεψαν τον χώρο σε μακάβρια εμποροπανήγυρη.

Τα τιμαλφή, χρυσός, άργυρος, και τα Ιερά Σκεύη των Ναών, που επισήμως περιήλθαν στην δικαιοδοσία του Στρατάρχη, εκποιούνταν στη Βέροια και στην Θεσσαλονίκη.
Οι τιμές ήταν: Τα χρυσά ασημένια κοσμήματα 1,5-3 λίρες το δράμι. Τα αιγοπρόβατα και τα βοοειδή2-2,5. Τα γυναικόπαιδα μέχρι 20 λίρες, "και ουκ ην ο αγοράζων".
Δυο έμποροι, Εβραίοι, από τη Θεσσαλονίκη, οι Σαλομών Πασαριά και Αελιών Ασακή έρχονται στη Βέροια με 55 βαστάζους - υπηρέτες, να διαλέξουν από τα δημευθέντα ό,τι τους ενδιέφερε. Συνολικά κατέβαλαν 7.100 λίρες για να γίνουν κύριοι πολλαπλάσιας αξίας αντικειμένων.
Μεταξύ των γυναικών που κατά τις συμπλοκές στο Βέρμιο αποκόπηκαν από το σώμα της εξόδου ήταν και οι οικογένειες των Ζαφειράκη, Γάτσιου, Καμπίτη, Καρατάσσιου, Μαλάμου και άλλων, ο αριθμός των οποίων, 400 υπάρξεις, αναφέρεται σε σχετικό έγγραφο, αποτέλεσαν τμήμα της μακάβριας παρέλασης, του θριάμβου του Λουμπούτ στις 25 Απριλίου στη Θεσσαλονίκη. Ο Πουκιεβίλ περιγράφει με τα μελανότερα χρώματα τα διαδραματισθέντα, που αποτελούν όνειδος για την πολιτισμένη Ευρώπη. Ο Λουμπούτ ωστόσο διαπομπεύει το Δανό Πρέσβη Εμμανουήλ Κυριακού, σέρνοντάς τον δέσμιο στην κεφαλή του θριάμβου. Η Θεσσαλονίκη μετατρέπεται σε "θέατρο βασάνων και σφαγών".

άρθρο του Μ.Βαλσαμίδη στην εφημερίδα ΑΠΟΨΗ της Έδεσσας.