Ο ΙΕΡΕΑΣ ΠΟΥ «ΜΕΤΑΦΡΑΖΕΙ» ΤΟ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ ΣΤΗ ΝΟΗΜΑΤΙΚΗ

Tου Δημήτρη Ριζούλη Μια φορά τον χρόνο, στον Εσπερινό της Αγάπης, ένας αρχιμανδρίτης, ο πατήρ Ιωάννης Καραμούζης, βγαίνει στην ωραία πύ...

Tου Δημήτρη Ριζούλη
Μια φορά τον χρόνο, στον Εσπερινό της Αγάπης, ένας αρχιμανδρίτης, ο πατήρ Ιωάννης Καραμούζης, βγαίνει στην ωραία πύλη και αποδίδει το Ευαγγέλιο στη νοηματική γλώσσα προκειμένου να αντιληφθούν το κείμενο οι κωφοί. Πρόκειται για τη μοναδική ακολουθία (μέχρι στιγμής) όπου ο κληρικός ενδεδυμένος με τα άμφια «μεταφράζει» τα ιερά κείμενα. Ο παπα-Γιάννης έχει αφιερώσει τα τελευταία χρόνια της ζωής του στη διακονία των κωφών και των βαρήκοων και είναι ένας από τους τέσσερις ιερείς σε όλη την Ελλάδα που γνωρίζει τη νοηματική.

«Η ενασχόλησή μου ξεκίνησε πριν από 11 χρόνια όταν με πλησίασε η μητέρα ενός κωφού παιδιού και μου ζήτησε να ασχοληθώ μαζί του διότι είχε τελειώσει το λύκειο των κωφών, είχε επιστρέψει στο σπίτι του στη Χαλκίδα, αλλά δεν μπορούσε να επικοινωνήσει με κανέναν ακούοντα. Θεώρησα, λοιπόν, ότι ήταν ένα μήνυμα από τον Θεό να ασχοληθώ με τους κωφούς και να τους δώσω όλο το ενδιαφέρον και την ενέργειά μου» λέει στην «κυριακάτικη δημοκρατία» ο αρχιμανδρίτης. Για τον π. Ιωάννη άνοιξε ένας νέος δρόμος στη ζωή του και αποφάσισε να ασχοληθεί όχι μόνο ποιμαντικά αλλά και επιστημονικά με το θέμα.

Οι σπουδές

Σπούδασε την ελληνική νοηματική γλώσσα, την οποία πλέον γνωρίζει σε επίπεδο διδασκαλίας και διερμηνείας, ενώ έκανε τη διατριβή του στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, με θέμα την ποιμαντική των κωφών. Είναι ιεροκήρυκας της Ιερής Μητρόπολης Χαλκίδας και συνεργάζεται με την επιτροπή διαχριστιανικών σχέσεων της Ιεράς Συνόδου. «Την τελευταία Κυριακή κάθε μήνα στην ενορία Αγίων Πάντων στην Καλλιθέα γίνεται Θεία Λειτουργία με ταυτόχρονη διερμηνεία στη νοηματική, από λαϊκό. Ερχονται κωφοί απ' όλα τα μέρη της Αθήνας σ’ αυτή τη σημαντική πρωτοβουλία» λέει ο π. Ιωάννης και συμπληρώνει: «Ταυτόχρονα σε διάφορες Μητροπόλεις γίνονται λειτουργικές συνάξεις και καλύπτονται σε έναν βαθμό οι ανάγκες, ίσως όχι στο επίπεδο που θα θέλαμε, αλλά έστω κι έτσι είναι μια σημαντική προσφορά».
Η προσέγγιση των κωφών είναι μια εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση. Χρειάζεται εξειδίκευση, υπομονή και απεριόριστη αγάπη. «Είναι απαραίτητο να μάθουν περισσότεροι τη νοηματική γλώσσα» λέει ο π. Ιωάννης, προσθέτοντας: «Θα μπορούσε στις μέρες μας να ''μεταφράζεται'' όλη η Θεία Λειτουργία στη νοηματική από ιερείς, διότι μας δίνει τα ''όπλα'' η επιστήμη. Οι κωφοί δεν είναι μια κοινότητα ανάπηρων ανθρώπων, αλλά μια ''πολιτισμική μειονότητα'', σύμφωνα με τις νεότερες ιατρικές απόψεις. Αυτή η μειονότητα έχει τη δική της γλώσσα, που πρέπει να μάθουμε για να την πλησιάσουμε. Πιθανόν να χρειαστούν πολλά χρόνια για να γίνει αυτό, αλλά αξίζει να το προσπαθήσουμε».

Κλειστή κοινότητα

Η κοινότητα των κωφών είναι ιδιαίτερα κλειστή και επιφυλακτική. «Οταν πλησιάσεις έναν κωφό πρέπει να ξέρεις πώς να τον αντιμετωπίσεις για να γίνεις αποδεκτός. Για παράδειγμα, αν ένας κωφός έχει στραμμένη την προσοχή του κάπου και ένας ακούων έρθει και τον χτυπήσει στην πλάτη, ο κωφός το θεωρεί εχθρική και όχι φιλική ενέργεια. Αυτούς τους ''κώδικες'' οφείλεις να τους γνωρίζεις και αυτό γίνεται μόνο αν συναναστραφείς μαζί τους» λέει ο παπα-Γιάννης. Το στοίχημα του ιερέα είναι να αντιληφθεί την ιδιαίτερη ψυχοσύνθεση των κωφών. Πρόκειται για ανθρώπους κοινωνικά απομονωμένους και καχύποπτους. Επιπλέον έχουν τον φόβο ότι δεν θα μπορέσουν να επικοινωνήσουν και θα απογοητευτούν.

Ο π. Ιωάννης μελετά με επιστημονικό τρόπο όλα αυτά τα δεδομένα για να τα εφαρμόσει αλλά και να τα διδάξει σε άλλους ιερείς. Οι προκαταλήψεις άλλωστε είναι πολλές. «Παλαιότερα υπήρχαν επιστήμονες που έλεγαν ότι δεν θα πρέπει να χρησιμοποιείται η νοηματική γιατί είναι μιμητική γλώσσα. Στη Γαλλία τη δεκαετία του '60 προκειμένου να αποτρέψουν τους κωφούς από το να χρησιμοποιούν τα χέρια τους, τους τα έδεναν για να επικεντρωθούν στο ''διάβασμα'' των χειλιών. Αυτό επιστημονικά κατέρρευσε ως απάνθρωπο. Μετά είπαν ότι η νοηματική τούς υποβαθμίζει νοητικά. Μόλις το 2000 η νοηματική αναγνωρίστηκε επίσημα» λέει ο π. Ιωάννης.

Στην Ελλάδα ο πρώτος κληρικός που αφιερώθηκε στους κωφούς ήταν ο μακαριστός μητροπολίτης Θηβών Νικόδημος, που έμαθε τη νοηματική και επικοινωνούσε μαζί τους από τη δεκαετία του '50, ενώ έδωσε και μέρος της προσωπικής του περιουσίας για να αγοραστεί το κτίριο του πρώτου συλλόγου, που ασχολήθηκε με την ποιμαντική των κωφών.
Η δυσκολότερη όμως στιγμή για τον παπα-Γιάννη είναι αυτή της εξομολόγησης. «Ο κάθε άνθρωπος έχει τη δική του συναισθηματική φόρτιση και την ανάγκη να την εκφράσει με τέτοιον τρόπο που να φανεί η μετάνοιά του» μας λέει, προσθέτοντας: «Ο ποιμένας που θα ακούσει την εξομολόγηση πρέπει να γνωρίζει άριστα τη νοηματική, συναισθηματικά να είναι παρών και να γνωρίζει ότι οι αντιδράσεις του κωφού ενδεχομένως να είναι περισσότερο έντονες γιατί δεν μπορεί να εκφράσει με λόγια αυτά που έχει μέσα του».

Αγνωστη η αμαρτία

«Ο ποιμένας χρειάζεται να ξέρει όλες τις παραμέτρους της ζωής ενός κωφού. Το βασικότερο όλων είναι ότι ο κωφός δεν έχει τις προσλαμβάνουσες των ακουόντων και είναι πιο επιρρεπής στη διάπραξη της αμαρτίας, επειδή κανείς δεν του εξήγησε τι είναι αμαρτία και τι όχι. Ο κληρικός έρχεται πολλές φορές σε αντιπαράθεση με μια ολόκληρη κοσμοθεωρία των κωφών. Για παράδειγμα, έχω εξομολογήσει κωφούς που δεν θεωρούσαν αμαρτία την έκτρωση γιατί κανένας δεν τους το είχε πει. Οταν τους το εξήγησα, ήταν πολύ δύσκολο να πειστούν. Αισθάνθηκα τη δυσκολία του να πείσεις έναν άνθρωπο ότι αυτό που σε όλη του τη ζωή έκανε, νομίζοντας ότι είναι σωστό, είναι αμαρτία και πρέπει να αλλάξει. Ουσιαστικά όταν έρχεσαι σε επαφή με έναν κωφό που δεν έχει ιδιαίτερη σχέση με την Εκκλησία είναι σαν να αντιμετωπίζεις ένα μικρό παιδάκι που πρέπει να το διδάξεις».

Αφοσίωση

«Θέλει πάρα πολύ κόπο και αφοσίωση η διακονία των κωφών» δηλώνει ο αρχιμανδρίτης. Στη Χαλκίδα γίνονται εδώ και 9 χρόνια από τη Μητρόπολη σεμινάρια εκμάθησης της νοηματικής. Η φοίτηση διαρκεί 2 χρόνια και σε κάθε κύκλο περίπου 30 ακούοντες μαθαίνουν τον τρόπο επικοινωνίας με τους κωφούς. Επίσης έχει χειροθετηθεί ως αναγνώστης από τον μητροπολίτη Χαλκίδας ο Δημήτρης Μπουλέρος, που είναι ο πρώτος κωφός που τοποθετείται σε τέτοια θέση από την Ελλαδική Εκκλησία.

Κάθε Κυριακή ο π. Ιωάννης συγκεντρώνει όλους τους κωφούς της περιοχής του και συζητά μαζί τους για τα προβλήματα που έχουν. Κυρίως όμως είναι πάντα σε ετοιμότητα να βοηθήσει έναν κωφό στις συναλλαγές με το κράτος, τις υπηρεσίες και σε έκτακτες περιπτώσεις. «Υπάρχουν περιστατικά όπου ένας κωφός αρρωσταίνει και μεταφέρεται στο νοσοκομείο. Εκεί δεν μπορεί να εξηγήσει από τι πάσχει, ούτε να μάθει τι εξετάσεις και ποια θεραπεία θα του κάνουν οι γιατροί. Καταλαβαίνετε ότι βρίσκεται σε πανικό. Σκεφτείτε κάποιον που πρέπει να χειρουργηθεί και δεν ξέρει αν κινδυνεύει ή όχι. Σ' αυτές τις περιπτώσεις σπεύδω να αποκαταστήσω τη φωνή και την ακοή του και κυρίως να τον στηρίξω ψυχολογικά» αναφέρει ο π. Ιωάννης.

Νιώθουν θυμό για τον Θεό

Ο π. Ιωάννης πραγματοποιεί δυο σημαντικές επιστημονικές έρευνες που είναι σε εξέλιξη. Στην πρώτη μελετά κατά πόσο η κώφωση επηρεάζει τη θρησκευτικότητα και την κοινωνικότητα. Με ειδικά ερωτηματολόγια μελετάται αν η κώφωση επηρεάζει την πίστη και τη σχέση με τον Θεό. Τα μέχρι τώρα αποτελέσματα δείχνουν ότι η κοινότητα των κωφών σε μεγάλο ποσοστό είναι μακριά από τον Χριστό, γιατί οι περισσότεροι μεγάλωσαν σε οικογένειες που δεν τους είχαν μιλήσει για το θέμα, αφού οι γονείς δεν ήξεραν τη νοηματική. Το 99% των κωφών γεννιούνται σε οικογένειες ακουόντων και μέχρι την ενηλικίωσή τους δεν είχαν επικοινωνία με τους γύρω ανθρώπους. «Πολλοί απαντούν ότι νιώθουν θυμό για τον Θεό λόγω του προβλήματός τους. Αρκετοί λένε ότι ο Θεός δεν τους ενδιαφέρει και κάποιοι άλλοι (λιγότεροι) λένε ότι πιστεύουν γιατί ελπίζουν ότι ο Θεός θα τους θεραπεύσει. Οπως και να έχει, πρέπει ως Εκκλησία να δούμε αυτά τα συμπεράσματα με προσοχή για να καταλάβουμε καλύτερα το πρόβλημα» καταλήγει ο π. Ιωάννης.

Η δεύτερη έρευνα σε δείγμα περίπου 500 ανθρώπων μελετά τις απόψεις ακουόντων που θρησκεύουν για το θέμα ώστε να φανεί η αντιμετώπιση των κωφών από ανθρώπους που έχουν ένα πνευματικό υπόβαθρο. Και σ' αυτή τα πρώτα αποτελέσματα προβληματίζουν, αφού σε μεγάλο βαθμό φαίνεται να υπάρχει αδιαφορία, ενώ πολλοί απαντούν ότι θα θεωρούσαν τιμωρία του Θεού το ενδεχόμενο να φέρουν στον κόσμο ένα κωφό παιδί. «Αρκετοί που θεωρούνται πιστοί δεν αντιμετωπίζουν ένα κωφό παιδί ως ευλογία του Θεού κι αυτό  είναι απογοητευτικό» λέει ο π. Ιωάννης.

 Εφημερίδα ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ - amen.gr