Ο ΑΓΙΟΣ ΙΕΡΟΜΑΡΤΥΡΑΣ ΔΩΡΟΘΕΟΣ, ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΑΔΡΙΑΝΟΥΠΟΛΕΩΣ... ΠΟΥ ΤΟΝ ΚΡΕΜΑΣΑΝ ΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ ΤΟ 1821...

Ο ῞Αγιος ῾Ιερομάρτυς Δωρόθεος, κατά κόσμον Δημήτριος Πρώιος, ἐγεννήθηκε τό 18ο αἰώνα μ.Χ. στή Χίο, ὅπου καί ἔμαθε τά στοιχειώδη γράμματα...

Ο ῞Αγιος ῾Ιερομάρτυς Δωρόθεος, κατά κόσμον Δημήτριος Πρώιος, ἐγεννήθηκε τό 18ο αἰώνα μ.Χ. στή Χίο, ὅπου καί ἔμαθε τά στοιχειώδη γράμματα, ἀργότερα δέ διετέλεσε μαθητής τοῦ Δανιήλ τοῦ Κεραμέως στήν Πατμιάδα σχολή. Τό 1786, ἐχειροτονήθηκε διάκονος καί στή συνέχεια ἀναχώρησε στήν ᾿Ιταλία καί Γαλλία γιά εὐρύτερες σπουδές. ᾿Από τό Σεπτέμβριο τοῦ 1793 ἐδίδαξε φιλοσοφία στή σχολή τῆς Χίου, ὑπό τή διεύθυνση τοῦ ῾Αγίου ᾿Αθανασίου τοῦ Παρίου, μέχρι καί τό 1796.

Σέ κάποια ἐπίσκεψη τοῦ Καπετάν-Πασᾶ στό Αἰγαῖο, ὁ διερμηνέας τοῦ στόλου Κωνσταντίνος Χαντζερῆς ἐγνώρισε τόν Δωρόθεο στή Χίο, τόν ἐζήτησε ὡς διδάσκαλο τῶν τέκνων του, καί ἔτσι ἐγκαταστάθηκε στήν Κωνσταντινούπολη, τό 1797. ᾿Ακολούθησε ἀργότερα τόν Χαντζερῆ στή Βλαχία μετά τό διορισμό του ὡς γεμόνος. ῾Ως βοηθό του ὁ ῞Αγιος Δωρόθεος στήν Κωνσταντινούπολη καί τό Βουκουρέστι εἶχε τόν ἐπίσης Χίο καί ἀγαπητό του μαθητή Νεόφυτο Βάμβα.

Τό 1799, ὁ ῞Αγιος Δωρόθεος, μετά τήν ἀποκεφάλιση τοῦ Χαντζερῆ ἀπό τούς Τούρκους, ἐπανῆλθε στήν Κωνσταντινούπολη, ὅπου ἀνέλαβε καθήκοντα ἱεροκήρυκος τῆς Μεγάλης ᾿Εκκλησίας καί ἐχειροθετήθηκε ἀρχιμανδρίτης.

Τό 1804, ἱδρύθηκε στήν Ξηροκρήνη τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ἀπό τόν Δημήτριο Μουρούζη, νέα Σχολή τοῦ Γένους, διεύθυνση τῆς ὁποίας ἀνατέθηκε στόν ῞Αγιο Δωρόθεο. ῞Ενα χρόνο μετά, ἐκλέγεται Μητροπολίτης Φιλαδελφείας καί τό 1813 Μητροπολίτης ᾿Αδριανουπόλεως.

῾Ο ῞Αγιος ἐπιθυμοῦσε νά ἱδρύσει στήν ᾿Αδριανούπολη ἱερατική σχολή, ἐπειδή ὅμως δέν κατάφερε νά πραγματοποιήσει τό ὄνειρό του, συνέβαλε τά μέγιστα στήν ἀνάπτυξη τῆς ἐκεῖ ὑπαρχούσης ῾Ελληνικῆς σχολῆς, ἀφοῦ διόρισε ὡς σχολάρχη αὐτῆς τόν ἀξιόλογο διδάσκαλο Στέφανο Καραθεοδωρῆ. ᾿Εδίδασκε καί αὐτός λογική καί ἠθική κατ᾿ ᾿Αριστοτέλη, μαθηματικά καί φυσικά κατά Νικηφόρο Θεοτόκη καί μεταφυσική καί θεολογία κατά Εὐγένιο Βούλγαρη.

Τό 1820, ὁ ῞Αγιος Δωρόθεος ἐκλήθηκε ὡς μέλος τῆς ῾Ιερᾶς Συνόδου στήν Κωνσταντινούπολη. ᾿Εκεῖ ἔμελλε νά εὕρει μαρτυρικό θάνατο μετά τῶν ἄλλων ᾿Αρχιερέων, ἀφοῦ ἀπαγχονίσθηκε ἀπό τούς Τούρκους, τό 1821, στό Μέγα Ρεῦμα.

῾Ο ῞Αγιος ῾Ιερομάρτυς Δωρόθεος χαρακτηρίζεται ὡς ἕνας ἀπό τούς συντελεστές τῆς ἐκπαιδευτικῆς ἀναγεννήσεως τοῦ Νεωτέρου ῾Ελληνισμοῦ. ᾿Εκτός τοῦ ᾿Αδαμαντίου Κοραῆ ἀναγνωρίζει αὐτόν καί ὁ Κωνσταντίνος Οἰκονόμου ὁ ἐξ Οἰκονόμων, ὁ δέ Μητροπολίτης Οὑγγροβλαχίας ᾿Ιγνάτιος κατατάσσει τόν ῞Αγιο μεταξύ τῶν ἐνδόξων ἀνδρῶν, οἱ ὁποῖοι ἐλάμπρυναν τήν ῾Ελλάδα43. Εἶναι, ἐπίσης, ἄξιο ἀναφορᾶς ὅτι ὁ ῞Αγιος Δωρόθεος ἐπιμελήθηκε τήν πρώτη ἔκδοση τοῦ Πηδαλίου τό 1800, «διορθωθέντος ψήφῳ τοῦ παναγιωτάτου καί ἱεροκήρυκος κυρίου Δωροθέου».