ΟΙ ΣΧΕΣΕΙΣ ΑΡΜΕΝΙΩΝ ΚΑΙ ΠΟΝΤΙΩΝ ΣΤΗΝ ΠΡΩΗΝ ΣΟΒΙΕΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ...

Οι διακοινοτικές σχέσεις των Αρμενίων και των Ελλήνων Ποντίων και η καθημερινή τους ζωή στους τόπους εγκατάστασής τους στην πρώην Σοβιε...

Οι διακοινοτικές σχέσεις των Αρμενίων και των Ελλήνων Ποντίων και η καθημερινή τους ζωή στους τόπους εγκατάστασής τους στην πρώην Σοβιετική Ένωση (1) λίγο πριν τη μαζική μετανάστευση προς την Κύπρο.

γράφει η Δρ Μάρη Λαυρεντιάδου,
Εργαστήριο Μελέτης της Μετανάστευσης και Διασποράς (ΕΜΜΕΔΙΑ), Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης, Πανεπιστήμιο Αθηνών.
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και την ανεξαρτησία της Δημοκρατίας της Αρμενίας το 1991, το μεταναστευτικό ρεύμα προς την Κύπρο πήρε σημαντικές διαστάσεις, λόγω της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης.
Η γεωγραφική θέση της Κύπρου αλλά κυρίως το ειδικό καθεστώς που απολαμβάνει η αρμένικη μειονότητα προσελκύει τόσο μετανάστες που σκέφτονται να εγκατασταθούν μόνιμα στο Νησί όσο και άλλους που απλώς χρησιμοποιούν την Κύπρο σαν τόπο μετάβασης προς άλλους προορισμούς.

Μέσα από την μελέτη των διεθνικών δεσμών της ελληνικής κοινότητας της Γεωργίας και της Αρμενίας θα αναδείξουμε τη δημιουργία ενός κοινού τόπου μεταξύ των δύο χωρών. Ένας τόπος που έπαψε να υπάρχει μετά τη μετανάστευση προς την Ελλάδα και την Κύπρο. Η παρουσίαση της ανθρωπογεωγραφίας των ποντιακών χωριών δίνει σημαντικές πληροφορίες των συνθηκών εγκατάστασής τους.
Μέσα από τη τυπολογία των μεταναστών, θα αναδείξουμε τα μεταναστευτικά τους δίκτυα και τις διαδικασίες ένταξής τους τόσο μέσα στην κυπριακή κοινωνία όσο και στην αρμένικη κοινότητα.
Λέξεις κλειδιά: Αρμενία, Κύπρος, Πόντιοι, μεταναστευτικά δίκτυα, ένταξη.

Résumé.
Depuis la dissolution de l’Union soviétique et l’indépendance de la République d’Arménie en 1991, le flux migratoire vers Chypre a pris des dimensions importantes, en raison de la crise économique et sociale. La position géographique de l’île de Chypre, mais surtout la reconnaissance statutaire de la minorité arménienne attire des migrants en transit ou permanents.
Nous allons étudier des liens transfrontaliers entre la communauté grecque de la Géorgie et celle de l’Arménie qui permettent à créer un espace commun entre les deux pays.
À travers l’étude de la typologie des migrants, nous allons mettre en valeur leurs réseaux d’immigration et les processus d’intégration, aussi bien dans la société chypriote que dans la communauté arménienne.
Mots clés : Arménie, Chypre, Grecs Pontiques, flux migratoires, intégration.

Η ανθρωπογεωγραφία των ποντιακών χωριών της πρώην Σοβιετικής Αρμενίας.
«Οι πρώτοι Πόντιοι είχαν εγκατασταθεί στην Αρμενία από τον 18ο αιώνα, όταν μετοίκησαν από την περιοχή της Αργυρούπολης για να εργασθούν στα μεταλλωρυχεία της Μονής Akhtala. Ένα δεύτερο κύμα έφτασε μετά το ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1827-29. Οι πρόσφυγες αυτοί που κατάγονταν από τις περιοχές του Κάρς και του Ερζερούμ εγκαταστάθηκαν στην περιοχή του Λενινακάν»(2). Στην απογραφή του 1989 είχαν καταγραφεί 4 650 Έλληνες.

Οι Έλληνες της πρώην Σοβιετικής Αρμενίας έζησαν για πάνω από έναν αιώνα συγκεντρωμένοι σε μερικά χωριά της βόρειας Αρμενίας, στη συνοριακή ζώνη με τη Γεωργία. Αυτά τα ελληνικά χωριά – Giangdan, Akhtala, Samloug, Len-rudnic – βρίσκονταν στην περιφέρεια του Alaverdi.
Υπήρχαν επίσης μερικές οικογένειες Ποντίων στο αρμένικο χωριό Agarak. Το χωριό Kongkes είχε κάποτε ποντιακό πληθυσμό, αργότερα όμως κατοικήθηκε μόνο από Αρμένιους.
Το Alaverdi, αρχαίο κέντρο εξόρυξης χαλκού, ήταν χωριό μέχρι το 1938. Με την οικονομική ανάπτυξη της μεταπολεμικής περιόδου απετέλεσε μια από τις νέες πόλεις της Αρμενίας. Ήταν κύριο κέντρο έγχρωμης μεταλλουργίας και συγκέντρωνε και άλλες μικρότερες βιομηχανικές μονάδες. Οι κατοικίες που κατασκευάστηκαν στα χρόνια της σοβιετικής εξουσίας ήταν χαρακτηριστικές για τη σύγχρονη αρχιτεκτονική τους. Έπαιρναν υπόψη τους τις ιδιαίτερες κλιματικές συνθήκες της Αρμενίας. Πολλοί Πόντιοι κατοίκησαν σε αυτά τα πολυώροφα κτίσματα με τα διαμπερή διαμερίσματα και τις βεράντες.

Το Giangdan ήταν ένα αγροτικό χωριό. Οι κάτοικοι δούλευαν στα κολχόζ και παρήγαγαν φρούτα και λαχανικά. Το Len-rudnic ήταν ένα πολύ μικρό ποντιακό χωριό. Όλοι τους οι κάτοικοι δούλευαν στο Alaverdi. Αντιθέτως, στη Samloung, υπήρχε ένα εργοστάσιο υφασμάτων, θυγατρική του μεγάλου εργοστασίου μεταξιού στο Alaverdi, που απασχολούσε 200 άτομα, οι περισσότεροι Πόντιοι.

Η ορεινή κωμόπολη Akhtala και πιο συγκεκριμένα η κάτω πόλη αποτελούσε από τα τέλη του 18ου αιώνα το ιστορικό κέντρο της εγκατάστασης των Ποντίων. Είχε πληθυσμό 5 000 κατοίκους και κλίμα ηπειρωτικό. Ο ποντιακός ελληνισμός αντιπροσώπευε το 1/3 του πληθυσμού. Οι υπόλοιποι κάτοικοι ήταν Αρμένιοι και υπήρχε ένας πολύ μικρός πληθυσμός Αζέρων. Οι Αζέροι εγκατέλειψαν την Akhtala στην αρχή της σύγκρουσης στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ.

Αυτή η κωμόπολη, γνωστή για το ομώνυμο μεσαιωνικό μοναστήρι με τοιχογραφίες από τον 11ο-13ο αιώνα, αναπτύχθηκε μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο. Οι σοβιετικές αρχές έχτισαν 22 πενταόροφες πολυκατοικίες για να στεγάσουν τους εργάτες που δούλευαν στα εργοστάσια της πόλης και στο Alaverdi. Το μεγαλύτερο εργοστάσιο της Akhtala ήταν το εργοστάσιο του αλουμινίου που τροφοδοτούσε το Alaverdi. Η λειτουργία αυτού του εργοστασίου σταμάτησε μετά την ανεξαρτησία της Αρμενίας γιατί θεωρήθηκε εργοστάσιο με υψηλά επίπεδα μόλυνσης. Και άλλα εργοστάσια, όπως αυτό της παραγωγής κουτιών κονσέρβας μείωσαν την παραγωγή τους και απέλυσαν προσωπικό.
Η κωμόπολη της Akhtala αποτελούσε ένα μικρό αστικό κέντρο που κάλυπτε τις ανάγκες του πληθυσμού σε σχολεία, αθλητικά κέντρα με πισίνα και σινεμά. Αλλά το καμάρι όλων των κατοίκων ήταν το τελεφερίκ που ένωνε την πάνω πόλη με το σιδηροδρομικό σταθμό.
Η οικονομική κρίση που χτύπησε την Akhtala μετά το κλείσιμο του εργοστασίου αλουμινίου υποχρέωσε βίαια τον πληθυσμό να μεταναστεύσει. Η ποντιακή κοινότητα εγκατεστημένη εδώ και αιώνες στην περίφερεια του Alaverdi αλλά και οι Αρμένιοι συμπατριώτες τους υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν την περιοχή.

Οι σχέσεις μεταξύ των ελληνικών κοινοτήτων της Αρμενίας και της Γεωργίας. ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΟ ΙΝΦΟΓΝΩΜΩΝ