ΛΑΜΠΕΙ ΤΟ ΑΣΤΡΟ ΤΟΥ ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗ....!! ΞΕΚΙΝΑΕΙ Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΑΡΑΧΩΒΑΣ ΚΑΙ Η ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ...!!

ΗΤΑΝ 13 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ ΤΟΥ 1826... Τρείς μέρες πριν στις 10 Νοεμβρίου 1826 ο Καραϊσκάκης επικεφαλής 680 περίπου ανδρών και μαζί με λιγ...

ΗΤΑΝ 13 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ ΤΟΥ 1826...

Τρείς μέρες πριν στις 10 Νοεμβρίου 1826 ο Καραϊσκάκης επικεφαλής 680 περίπου ανδρών και μαζί με λιγοστούς καπεταναίους, τον Νάκο Πανουργιά, τον Κωνσταντίνο Βέρη, τον... Γιαννάκη Φραγκίστα και τον αδελφό του Οδυσσέα Ανδρούτσου Γιαννάκη, τόν Καλαβρυτινό πρωτοξαδερφότου Γεώργιο Βάγια,τόν σφακιανό Γεώργιο Πουλοσπύρο,καί τόν έταιρο σφακιανό Γεώργιο Πάτερο(Πατεράκη),από τήν Ασή-γωνιά,καί τό Ασκύφου, ξεκίνησε από το Ναύπλιο για την Στερεά στην οποία είχε εισβάλει ο Ομέρ Πασάς (της Καρύστου) και ο Κιουταχής (από Θήβα). Πολύ σύντομα ο Κιουταχής, ένεκα της στρατιωτικής δεινότητας του Καραϊσκάκη, βρέθηκε από πολιορκών σε θέση πολιορκούμενου. Με υπόδειξη του Καραϊσκάκη συγκροτήθηκε στην Ελευσίνα γενικό ελληνικό στρατόπεδο. Στις 5-7 Αυγούστου του ίδιου έτους επήλθε η πρώτη αψιμαχία στο Χαϊδάρι την οποία ακολούθησαν κι άλλες, φοβούμενος ο Κιουταχής την κατά μέτωπο επίθεση από τα κυκλωτικά πάντα σχέδια του Καραϊσκάκη. Στις αψιμαχίες εκείνες ο Καραϊσκάκης και ο Φαβιέρος διαφώνησαν περί της τακτικής του πολέμου. Όταν όμως ο Κιουταχής κατέλαβε την κάτω πόλη των Αθηνών ο Καραϊσκάκης ενίσχυσε την φρουρά της Ακρόπολης με περιορισμένο σώμα υπό τον Κριεζώτη που κατάφερε και εισήλθε στις 10 Οκτωβρίου 1826. Τον ίδιο μήνα και 15 μέρες μετά (25 Οκτωβρίου) ο Καραϊσκάκης εκστράτευσε στη Βοιωτία, στη Φθιώτιδα και στη Φωκίδα, απ’ όπου και απέκοψε τις τουρκικές εφοδιοπομπές, ολοκληρώνοντας τον αποκλεισμό ανεφοδιασμού των Τούρκων.

Προχωρώντας στη συνέχεια στην πολιορκία των πύργων της Δόμβραινας, διέταξε να αρχίσει και η προσβολή των ευρισκομένων στη πεδιάδα του χωριού Τούρκων (12 Νοεμβρίου 1826). Δύο μέρες μετά μεταφέρει το στρατόπεδό του από Δόμβραινα και Κεκόση στη Μονή Δομπού του Αγίου Σεραφείμ και από εκεί στη Μονή του Όσιου Λουκά και στις 18 Νοεμβρίου στρατοπεδεύει στο Δίστομο, έχοντας ολοκληρώσει εκκαθαρίσεις σε όλη την περιοχή. Τις κυκλωτικές αυτές κινήσεις αντιλαμβάνεται γρήγορα ο Κιουταχής και ειδοποιεί να σπεύσουν σε βοήθειά του ο Μουσταφάμπεης από την Αταλάντη και ο Καχαγιάμπεης που ήταν νοτιότερα, οι οποίοι και ενώνοντας τις δυνάμεις τους έσπευσαν να καλύψουν τα νώτα των πολιορκούντων.

Η μάχη της Αράχωβας

Προ­ε­λαύ­νο­ντας ο Καραϊσκάκης στην πε­ρι­φέ­ρεια της Λι­βα­δειάς έ­δω­σε μά­χες σε διά­φο­ρα μέ­ρη, προ­σβάλ­λο­ντας τις το­πι­κές ε­χθρι­κές φρου­ρές, και, α­φού ε­γκα­τέ­στη­σε τμή­μα­τα των 100 και 60 α­γωνι­στών α­ντι­στοί­χως, στις Μο­νές Ο­σί­ου Σε­ρα­φείμ στο Δο­μπό και Ο­σί­ου Λου­κά στο Στεί­ρι, για την α­σφά­λειά τους, προ­ω­θή­θη­κε και, στις 17 Νο­εμ­βρί­ου, στρα­τοπέ­δευ­σε στο Δί­στο­μο. Στο με­τα­ξύ, κα­τά τη διάρ­κεια της προ­ε­λά­σε­ως, ε­νι­σχύ­θη­κε με το σώ­μα των Σου­λιω­τών, το ο­ποί­ο στρα­το­πέ­δευε στην πε­ριο­χή της Θή­βας και με το σώ­μα του Αλέ­ξη Γαρ­δι­κιώ­τη Γρί­βα στο Δί­στο­μο. Την ί­δια πε­ρί­ο­δο, οι ι­σχυ­ρές ο­θω­μα­νικές δυ­νά­μεις, οι ο­ποί­ες έ­λεγ­χαν την πε­ρι­φέ­ρεια της Λι­βα­δειάς, με Αρ­χη­γό το Μου­στά­μπε­η, α­φού α­σφά­λι­σαν τις α­πο­θή­κες ε­φο­δια­σμού τους στην Α­τα­λά­ντη, κα­τευ­θύν­θη­καν στη Λι­βα­δειά και στις 17 Νο­εμ­βρί­ου στρα­το­πέ­δευ­σαν στην πε­ριο­χή της Δαύ­λειας. Οι υ­ψη­λό­βαθ­μοι α­ξιω­μα­τού­χοι διανυκτέρευσαν στη Μο­νή της Α­γί­ας Ιε­ρου­σα­λήμ, δυ­τι­κώς της Δαύ­λειας.

Τις βρα­δυ­νές ώ­ρες της 17ης Νο­εμ­βρί­ου 1826, στο Στρα­τη­γεί­ο στο Δί­στο­μο, έ­νας στρα­τιώ­της της ε­μπρο­σθο­φυ­λα­κής πα­ρου­σιά­σθη­κε στον Καραϊσκάκη και του ανέ­φε­ρε, ό­τι έ­νας μο­να­χός προ­σήλ­θε στο στρα­τό­πε­δο και θέ­λει κα­τε­πει­γό­ντως να τον δει προ­σω­πι­κώς και ι­διαι­τέρως. Ο Κα­ρα­ϊ­σκά­κης τον δέ­χθη­κε και με­τα­ξύ τους έ­γι­νε πε­ρί­που ο ε­ξής διά­λογος:
- Εί­μαι α­νη­ψιός και υ­πο­τα­κτι­κός του η­γου­μέ­νου της Μο­νής Α­γί­ας Ιε­ρου­σα­λήμ κο­ντά στη Δαύ­λεια. Ο η­γού­με­νος με έ­στει­λε να σου φα­νε­ρώ­σω, ό­τι στη Μο­νή βρί­σκο­νται ο
Κε­χα­γιά­μπεης του Κιου­τα­χή και ο Μου­στά­μπε­ης με 2.500-3.000 Ο­θω­μα­νούς, οι ο­ποί­οι σταθ­μεύ­ουν στη Δαύ­λεια και σε άλ­λα χω­ριά της πε­ριοχής. Αύ­ριο το πρω­ί σκο­πεύ­ουν να περάσουν α­πό την Α­ρά­χω­βα, με προ­ο­ρι­σμό την Άμφισ­σα, για να λύ­σουν την πο­λιορ­κί­α των δι­κών τους, οι ο­ποί­οι εί­ναι κλει­σμέ­νοι στο Φρού­ριο, α­νέ­φε­ρε ο μο­να­χός.
- Πώς έ­μα­θε το σχέ­διο ο η­γού­με­νος και πώς βε­βαιώ­θη­κε, ό­τι αυ­τό πρό­κει­ται να κά­μουν και μά­λι­στα αύ­ριο; τον ρώ­τη­σε ο Κα­ρα­ϊ­σκά­κης.
- Έ­νας υ­πο­τα­κτι­κός, γνώ­στης της τουρ­κι­κής γλώσ­σας, ο ο­ποί­ος ε­ξυπη­ρε­τού­σε τους αρ­χη­γούς στην τρα­πε­ζα­ρί­α, ά­κου­σε το σχέ­διο του Μου­στά­μπεη, ο ο­ποί­ος το α­νέ­πτυσ­σε στον Κεχα­γιά­μπε­η και το α­νέ­φε­ρε στον η­γού­με­νο, του α­πά­ντη­σε ο Μο­να­χός.
- Για ε­μάς γνω­ρί­ζουν που βρι­σκό­μα­στε; τον ξα­να­ρώ­τησε.
- Νο­μί­ζουν, ό­τι εί­στε α­κό­μα στη Δομ­βραί­να, ό­πως τους βε­βαί­ω­σε και ο η­γού­με­νος, αν και γνώ­ρι­ζε, ό­τι έ­χε­τε φθά­σει ε­δώ, του α­πά­ντησε.
Και ο αρ­χι­στρά­τη­γος έ­κλει­σε τη συ­ζή­τη­ση, λέ­γο­ντας «Να ε­πι­στρέψεις στο Μο­να­στή­ρι και να με­τα­φέ­ρεις τις ευ­χα­ρι­στί­ες μου στον η­γού­με­νο. Να του πεις να ο­ρί­σει ευ­χές και παρακλήσεις για ε­μάς και για τον α­γώ­να που κά­νου­με για την πί­στη και την πα­τρί­δα».

Το Γε­νι­κό Σχέδιο των Ο­θω­μα­νών προ­έ­βλε­πε, σε πρώ­τη πε­ρί­ο­δο, την ε­ξου­δε­τέ­ρω­ση κά­θε ε­στί­ας α­ντι­στά­σε­ως στη Ρού­με­λη και την ε­ξα­σφά­λι­ση του ε­λέγ­χου της πε­ριο­χής και, σε δεύ­τε­ρη πε­ρί­ο­δο, την ο­λο­κλή­ρω­ση κα­τα­λή­ψε­ως της Πε­λο­πον­νή­σου. Ει­δι­κότε­ρα, ο Μου­στά­μπε­ης, α­φού ε­νι­σχύ­θη­κε με ι­κα­νή δύ­να­μη υ­πό τον Κε­χα­γιά­μπε­η, υ­παρ­χη­γό του Κιου­τα­χή, και με συ­νο­λι­κή δύ­να­μη 2.000 πε­ρί­που αν­δρών (πε­ζι­κό 1.700 και ιπ­πι­κό 300), προ­ε­λαύ­νο­ντας δια­μέ­σου της Α­ρά­χω­βας, θα ε­πι­χει­ρού­σε να λύσει την πο­λιορ­κί­α του Φρου­ρί­ου της Άμφισσας και να προ­σβά­λει το σώ­μα του Αλέ­ξη Γαρ­δι­κιώ­τη Γρί­βα, το ο­ποί­ο στρα­το­πέ­δευε στο Δί­στο­μο.

Για την υ­λο­ποί­η­ση της πρώ­της πε­ριό­δου σχε­δί­α­σε να κα­τα­λά­βει την Α­ρά­χωβα και να ε­ξα­σφα­λί­σει τον έ­λεγ­χο σε ό­λη τη, στρα­τη­γι­κής ση­μα­σί­ας, πε­ριο­χή, ενερ­γώ­ντας α­πό το πρω­ί της 18ης Νο­εμβρί­ου 1826, ως ε­ξής:
* Με τμή­μα 500 Τουρ­καλ­βα­νών στην κα­τεύ­θυν­ση Μο­νή Α­γί­ας Ιε­ρου­σα­λήμ – υ­ψώ­ματα Μά­νας προς Α­ρά­χω­βα.
* Με την κύ­ρια δύνα­μη, δια­μέ­σου του Στε­νού Ζε­με­νού προς Α­ρά­χω­βα.
* Σε περί­πτω­ση α­ντι­στά­σε­ως στο Στε­νό Ζε­με­νού α­πό ελ­λη­νι­κά τμή­μα­τα, η δύ­να­μη η οποί­α θα φθά­σει νω­ρί­τε­ρα στην Α­ρά­χω­βα, να στρα­φεί προς το Ζε­με­νό, προ­κει­μένου να συνδράμει την κύ­ρια δύ­να­μη, προ­σβάλ­λο­ντας α­πό τα νώ­τα τα ε­κεί ελ­ληνι­κά τμή­μα­τα.

Το Γε­νι­κό Σχέ­διο των Ελ­λήνων, με πρό­τα­ση του Κα­ρα­ϊ­σκά­κη και έ­γκρι­ση της Ελ­λη­νι­κής Κυ­βερ­νή­σε­ως και των ο­πλαρ­χη­γών, προ­έ­βλε­πε εκ­στρα­τεί­α στη Ρού­με­λη, για α­να­ζω­πύ­ρω­ση της Επα­να­στά­σε­ως και πρό­κλη­ση α­ντι­πε­ρι­σπα­σμού, προ­κει­μέ­νου να α­να­κου­φι­σθούν οι πο­λιορ­κού­με­νοι στην Α­κρό­πο­λη της Α­θή­νας, α­φού ο Κιου­τα­χής θα ε­ξα­ναγκα­ζό­ταν να αποσπάσει δυ­νά­μεις α­πό την Α­θή­να, για να ε­νι­σχύ­σει τα στρα­τεύμα­τα στη Ρού­με­λη. Ει­δι­κό­τε­ρα, ο Κα­ρα­ϊ­σκά­κης, με συ­νο­λι­κή δύ­να­μη 4.000 πε­ρί­που αν­δρών, α­πο­φά­σισε και σχε­δί­α­σε, να ε­νερ­γή­σει α­πό τη νύ­χτα της 17ης (ξη­μέ­ρω­μα 18ης) Νο­εμ­βρί­ου, θέ­το­ντας σε ε­φαρ­μο­γή τα ε­ξής:
* Α­μυ­ντι­κή ε­γκα­τά­στα­ση στην Α­ρά­χω­βα, με προ­α­πο­στο­λή τμή­μα­τος 500 αν­δρών, με ε­πι­κε­φα­λής τους Ο­πλαρ­χη­γούς Α­λέ­ξη Γαρ­δι­κιώ­τη Γρί­βα και Γε­ώρ­γιο Βά­για, για την απαγόρευση των κα­τευ­θύν­σε­ων των ο­θω­μα­νι­κών δυ­νά­με­ων (υ­ψώ­μα­τα Μάνας – Α­ρά­χω­βα και Στε­νό Ζε­με­νού – Α­ρά­χω­βα) και την α­πό­κρου­ση ε­χθρι­κής ε­πι­θέσε­ως.
* Ε­γκα­τά­στα­ση μι­κρών τμη­μά­των, με­τά την ά­φι­ξη του τμή­μα­τος προ­α­πο­στο­λής στην Α­ρά­χω­βα, ως φυ­λα­κί­ων προ­φυ­λα­κών μά­χης, σε κα­τάλ­λη­λα ση­μεί­α στα δρομο­λό­για των ί­διων κα­τευ­θύν­σε­ων, έ­γκαι­ρης προ­ει­δο­ποι­ή­σε­ως των α­μυ­νο­μένων, για την προ­ώ­θη­ση και ε­πι­θε­τι­κή ε­νέρ­γεια των ε­χθρι­κών δυ­νά­με­ων προς την Α­ρά­χω­βα.
* Ε­νί­σχυ­ση των α­μυ­νο­μέ­νων (Γαρ­δι­κιώ­τη και Βά­για) με τμή­μα 400 αν­δρών, με ε­πικε­φα­λής τον ο­πλαρ­χη­γό Χρι­στό­δου­λο Χα­τζη­πέ­τρο, το ο­ποί­ο να α­να­χω­ρή­σει από το στρα­τό­πε­δο του Δι­στό­μου, για την Α­ρά­χω­βα με την α­να­το­λή του η­λί­ου.
* Ε­γκα­τά­στα­ση σκο­πών (κα­ρα­ού­λια) σε εμ­φα­νή ση­μεί­α, κα­τά μή­κος των δρο­μο­λογί­ων Δί­στο­μο – Σκληβ­νί­τσα – Α­ρά­χω­βα και Στε­νό Ζε­με­νού – Α­ρά­χω­βα, έ­γκαι­ρης προ­ει­δο­ποι­ή­σε­ως του αρ­χι­στρα­τή­γου, με συν­θη­μα­τι­κούς πυ­ρο­βο­λι­σμούς (α­πό σκο­πό σε σκο­πό), για την προ­ώ­θη­ση των ε­χθρι­κών δυ­νά­με­ων προς την Α­ράχω­βα.
* Ε­τοι­μό­τη­τα ά­με­σης κι­νή­σε­ως της υ­πό­λοι­πης δυ­νά­με­ως, με­τά α­πό προ­ει­δοποί­η­ση, υ­πό τον αρ­χι­στρά­τη­γο, για την προ­ώ­θη­σή της στην κα­τεύ­θυν­ση Στε­νό Ζε­με­νού – Α­ρά­χω­βα και με δυ­να­τό­τη­τα προ­σβο­λής α­πό τα νώ­τα της κύ­ριας δυνά­με­ως του Μου­στά­μπε­η, την ο­ποί­α θα α­κο­λου­θού­σε, κα­τά την προ­έ­λα­ση και ε­πιθε­τι­κή ε­νέρ­γειά της ε­να­ντί­ον της Α­ρά­χω­βας.
* Ε­νί­σχυ­ση των α­μυ­νο­μέ­νων (Γαρ­δι­κιώ­τη και Βά­για) με τα τμή­μα­τα, τα ο­ποί­α πο­λιορ­κού­σαν το Φρού­ριο της Άμ­φισ­σας, με ε­πι­κε­φα­λής τους Οοπλαρ­χη­γούς Γε­ώργιο Δυο­βου­νιώ­τη και Νά­κο Πα­νουρ­γιά και με άλ­λα τμή­μα­τα, τα ο­ποί­α βρί­σκονταν σε άλ­λες α­πο­στο­λές στα χω­ριά της πε­ριο­χής, με­τά α­πό γρα­πτή ει­δο­ποί­ηση (ε­πι­στο­λή του αρ­χι­στρα­τή­γου) των οπλαρχηγών, α­πε­σταλ­μέ­νη με έ­κτα­κτους αγ­γε­λια­φό­ρους.

Στις 17 Νο­εμ­βρί­ου, τις βρα­δι­νές ώ­ρες, ο Καραϊσκάκης ε­ξέ­δω­σε προ­φο­ρι­κή δια­τα­γή ε­πι­χει­ρήσε­ως προς τους ο­πλαρ­χη­γούς, α­να­πτύσ­σο­ντας το σχέ­διο του Μου­στά­μπε­η και το δι­κό του, με τις ε­πι­μέ­ρους α­πο­στο­λές των ελ­λη­νι­κών τμη­μά­των και τις ο­δηγί­ες προ­πα­ρα­σκευ­ής και διοι­κη­τι­κής μέ­ρι­μνας (πα­ρα­σκευ­ή άρ­του κ.ά.). Ε­πί­σης διέ­τα­ξε την προ­ε­τοι­μα­σί­α της κύριας δυ­νά­με­ως, στη διάρ­κεια της νύ­χτας, με ε­τοι­μό­τη­τα α­να­χω­ρή­σε­ως την ε­πο­μέ­νη, σύμ­φω­να με το σχέ­διο. Τέ­λος, κά­λε­σε το γραμ­μα­τέ­α του Δη­μή­τριο Αι­νιά­να, για να του συντάξει τις ε­πι­στο­λές, με ε­ντο­λή προς τους ο­πλαρ­χη­γούς των τμη­μά­των, τα ο­ποί­α πο­λιορκού­σαν το Φρού­ριο της Άμ­φισ­σας και άλ­λων, τα ο­ποί­α βρί­σκο­νταν σε α­πο­στολές στα χωριά της πε­ριο­χής, προ­κει­μέ­νου να σπεύ­σουν στην Α­ρά­χω­βα, για την ενί­σχυ­ση των α­μυ­νο­μέ­νων.

Σε ε­κτέ­λε­ση της δια­τα­γής ε­πι­χει­ρή­σε­ως του Καραϊσκάκη, η δύ­να­μη προ­α­πο­στο­λής α­να­χώρη­σε α­μέ­σως τη νύ­χτα της 17ης (ξη­μέ­ρω­μα 18ης) Νο­εμ­βρί­ου για την Α­ρά­χω­βα και ό­ταν έφτασε στη νό­τια πα­ρυ­φή της, ο Γαρ­δι­κιώ­της διέ­τα­ξε στά­ση, ώ­στε να συ­γκε­ντρω­θεί ό­λη η δύ­να­μη και να δοθούν ο­δη­γί­ες για τις πε­ραι­τέ­ρω ε­νέρ­γειες. Α­μέ­σως με­τά προ­ω­θή­θη­καν τμή­μα­τα α­να­γνω­ρί­σε­ως (πε­ρί­πο­λοι) σε διά­φο­ρες κα­τευ­θύνσεις, τα ο­ποί­α α­νέ­φε­ραν, ό­τι η Α­ρά­χω­βα δεν κα­τέ­χε­ται α­πό ε­χθρι­κά τμή­μα­τα. Έτσι, ό­λη η δύ­να­μη προ­α­πο­στο­λής προχώρησε στην πε­ριο­χή της εκ­κλη­σί­ας του Α­γί­ου Γε­ωρ­γί­ου και στα σπί­τια της α­να­το­λι­κής πα­ρυ­φής, ό­που άρ­χι­σε την οργά­νω­ση θέ­σε­ων μά­χης και την α­μυ­ντι­κή ε­γκα­τά­στα­ση. Επίσης, σε ε­φαρ­μο­γή του σχε­δί­ου ά­μυ­νας, μι­κρά τμή­μα­τα προ­ω­θή­θη­καν στα δρο­μο­λό­για κα­τευ­θύν­σε­ων του ε­χθρού (υ­ψώ­μα­τα Μά­νας – Α­ρά­χω­βα και Στε­νό Ζεμε­νού – Α­ρά­χω­βα), για την ε­κτέ­λε­ση της α­πο­στο­λής τους, ως φυ­λά­κια προ­φυ­λακών μά­χης.

Πρώτη μέρα της μάχης – 18 Νοεμβρίου 1826

Τα μι­κρά ελ­ληνι­κά τμή­μα­τα, τα ο­ποί­α εί­χαν προ­ω­θη­θεί ως φυ­λά­κια προ­φυ­λα­κών μά­χης και είχαν ε­γκα­τα­στα­θεί στις δύ­ο κα­τευ­θύν­σεις, υ­ψώ­μα­τα Μά­νας – Α­ρά­χω­βα και Στενό Ζεμενού – Α­ρά­χω­βα, τις προ­με­σημ­βρι­νές ώ­ρες (πε­ρί­που στις 10:00) α­νέ­φε­ραν στους Ο­πλαρ­χη­γούς Γαρ­δι­κιώ­τη Γρί­βα και Γε­ώρ­γιο Βά­για, ό­τι εμ­φα­νί­σθη­καν οι ε­μπρο­σθο­φυ­λα­κές των ε­χθρι­κών τμη­μά­των, στην πρώ­τη κα­τεύ­θυν­ση, κα­τερ­χόμε­νες τα βο­ρειο­α­να­το­λι­κά υ­ψώ­μα­τα της Α­ρά­χω­βας και στη δεύ­τε­ρη, ει­σερ­χόμε­νες στο Στε­νό Ζε­με­νού.

Τις με­σημ­βρι­νές ώ­ρες, οι Τουρ­καλ­βα­νοί, α­φού προ­ω­θή­θη­καν, ε­πι­τί­θο­νταν α­πό διά­φο­ρες κα­τευθύν­σεις και συ­γκρού­ο­νταν με τα ελ­λη­νι­κά τμή­μα­τα, τα ο­ποί­α α­μύ­νο­νταν στην πε­ριο­χή της εκ­κλη­σί­ας του Α­γί­ου Γε­ωρ­γί­ου και στα γύ­ρω σπί­τια. Η μά­χη γε­νι­κεύ­θη­κε και για πε­ρί­που δύ­ο ώ­ρες ε­ξα­κο­λουθού­σε σφο­δρή, ε­νώ τα ε­χθρι­κά τμή­μα­τα, τα ο­ποί­α ε­νερ­γού­σαν στην κα­τεύ­θυν­ση Στε­νό Ζε­με­νού – Α­ρά­χω­βα, εί­χαν αρ­χί­σει να κα­τα­λαμ­βά­νουν τα πρώ­τα σπί­τια της α­να­το­λι­κής πα­ρυ­φής της Α­ρά­χω­βας.

Στην ί­δια κα­τεύ­θυν­ση, η κύ­ρια ε­χθρι­κή δύ­να­μη, υ­πό τους Μου­στάμπε­η και Κε­χα­γιά­μπε­η, φθά­νει στην Α­ρά­χω­βα και ε­νερ­γεί σφο­δρή ε­πί­θε­ση, με αλλε­πάλ­λη­λες ε­φό­δους ε­να­ντί­ον των Ελ­λή­νων, οι ο­ποί­οι δια­τη­ρούν τις θέ­σεις τους. Ό­μως, πα­ρά τη σθε­να­ρή α­ντί­δρα­σή τους, οι ε­πι­τι­θέμε­νοι προ­χω­ρούν και κα­τα­λαμ­βά­νουν με­ρι­κά α­κό­μη σπί­τια.

Στη σχε­τι­κώς κρί­σι­μη αυ­τή φά­ση, το τμή­μα των 400 αν­δρών, με ε­πι­κε­φα­λής τον οπλαρ­χη­γό Χρι­στό­δου­λο Χα­τζη­πέ­τρο, προ­ερ­χόμε­νο α­πό το Δί­στο­μο, κα­τα­φθά­νει και κα­τα­λαμ­βά­νει τα υ­ψώ­μα­τα Α­φα­νός και Κου­μού­λα, ε­νι­σχύ­ο­ντας έ­τσι την ά­μυ­να στη νό­τια πα­ρυ­φή της Α­ρά­χω­βας.

Ταυ­το­χρό­νως, η υ­πό­λοι­πη δύ­να­μη, πε­ρί­που 800 άνδρες, υ­πό τον Αρ­χι­στρά­τη­γο, η ο­ποί­α, σύμ­φω­να με το σχέ­διο, α­κο­λου­θού­σε την κύ­ρια δύ­να­μη του Μου­στά­μπε­η, στην κατεύθυνση Στε­νό Ζε­με­νού – Α­ρά­χω­βα, προ­σβάλ­λει α­πό τα νώ­τα τα ε­χθρι­κά τμή­μα­τα της ο­πι­σθο­φυ­λα­κής, ει­δο­ποιώ­ντας συ­νά­μα και τα α­μυ­νό­με­να φί­λια τμή­μα­τα για την ά­φι­ξη και την προ­ώ­θη­σή της και ε­πι­διώ­κο­ντας να α­πο­κλεί­σει, κα­τά το δυ­να­τόν, τους Ο­θω­μα­νούς και α­πό την κα­τεύ­θυν­ση αυ­τή.

Ο Μου­στά­μπε­ης, ε­κτι­μώ­ντας ό­τι οι δυ­νά­μεις του κιν­δυ­νεύ­ουν να ε­γκλω­βι­σθούν μέ­σα στην Α­ρά­χω­βα, προ­βαί­νει στις ε­ξής ε­νέρ­γειες:
* Α­πο­σύ­ρει ό­λες τις δυ­νά­μεις του και τις ε­γκα­θι­στά σε α­μυ­ντι­κή διά­τα­ξη βο­ρεί­ως της Α­ρά­χωβας, στα υ­ψώ­μα­τα Λό­φος Μου­στά­μπε­η και Λυ­κό­τρου­πο, κα­θώς και στα εν­διά­μεσα αυτών και στα γύ­ρω α­ντε­ρί­σμα­τα, α­πο­σκο­πώ­ντας στη διοί­κη­ση, τον έ­λεγ­χο και την α­πο­τε­λε­σμα­τι­κή ε­πέμ­βα­ση των τμη­μά­των του, με α­ντε­πι­θέ­σεις ε­να­ντίον των Ελ­λή­νων.
* Δια­τάσ­σει δύ­να­μη 500 Τουρ­καλ­βα­νών να ε­πι­τε­θεί ε­να­ντί­ον της κύ­ριας δυ­νά­μεως του Κα­ρα­ϊ­σκά­κη, η ο­ποί­α προ­χω­ρού­σε α­πό την κα­τεύ­θυν­ση του Ζε­με­νού, ώ­στε να την α­να­γκά­σει να α­να­κό­ψει την προ­ώ­θη­σή της και να πα­ρα­μεί­νει έ­ξω α­πό την Α­ρά­χω­βα.
* Δια­τάσ­σει ε­πί­σης, τμή­μα πε­νή­ντα ιπ­πέ­ων, να προ­ω­θη­θεί στο ύ­ψω­μα Κα­ϋ­μέ­νος Σταυ­ρός, α­να­το­λι­κώς της Α­ρά­χω­βας, με α­πο­στο­λή α­φε­νός να πα­ρα­κο­λου­θεί και να α­να­φέ­ρει τις κινήσεις της κύ­ριας δυ­νά­με­ως του Κα­ρα­ϊ­σκά­κη και ε­ξάλ­λου να α­σφα­λί­ζει τη δύ­να­μη του Μου­στά­μπε­η, α­πο­κρού­ο­ντας ο­ποια­δή­πο­τε ε­πι­θετι­κή προ­σβο­λή ε­να­ντί­ον της, α­πό α­να­το­λι­κή κα­τεύ­θυν­ση.

Ο Κα­ρα­ϊ­σκά­κης, συ­νε­χί­ζο­ντας την προ­ώ­θη­ση της κύ­ριας δυ­νά­με­ως και προ­σεγγί­ζο­ντας στην Α­ρά­χω­βα, δια­τάσ­σει τμή­μα 300 αν­δρών, με ε­πι­κε­φα­λής τους ο­πλαρχη­γούς Γιώ­τη Δαγκλή, Δια­μά­ντη Ζέρ­βα και Χρι­στό­φο­ρο Περ­ραι­βό να κα­τα­λά­βουν τα υ­ψώ­μα­τα της δια­βά­σε­ως στην πε­ριο­χή Ζερ­βο­σπη­λιές, ε­πί της ο­δού πη­γές Μά­νας – Α­ρά­χω­βα και να έ­χουν ετοιμότητα ταυ­τό­χρο­νης ε­πι­θέ­σε­ως στην κατεύ­θυν­ση Διά­βα­ση Ζερ­βο­σπη­λιές – ύ­ψω­μα Λυ­κό­τρου­πο – Α­ρά­χω­βα, ως δευ­τερεύ­ου­σα προ­σπά­θεια (Δ.Π.), ε­νώ ο ί­διος θα ε­νερ­γού­σε κατάμέ­τω­πο, με κύ­ρια προσπά­θεια (Κ.Π.) στην κα­τεύ­θυν­ση Μύ­λοι Πά­νιας – ύ­ψω­μα Μαύ­ρα Λι­θά­ρια – Α­ρά­χωβα.

Κα­τά την προ­ώ­θη­ση και ό­ταν τα πρώ­τα τμή­μα­τα της Κ.Π. φθά­νουν στο ύ­ψω­μα Μαύρα Λι­θά­ρια, ε­ντο­πί­ζουν δε­ξιά (βο­ρεί­ως) στο ί­διο ύ­ψος, στο ύ­ψω­μα Κα­ϋ­μέ­νος Σταυ­ρός το ε­χθρι­κό τμή­μα των ιπ­πέ­ων. Α­μέ­σως ο Κα­ρα­ϊ­σκά­κης δια­τάσ­σει ε­πι­θε­τική κί­νη­ση και προ­σβο­λή των ιπ­πέ­ων με δι­κό του τμή­μα, στην εμ­φά­νι­ση του ο­ποί­ου οι ιπ­πείς υ­πο­χω­ρούν χω­ρίς α­ντί­στα­ση, ε­πι­στρέ­φο­ντας στην α­μυ­ντι­κή τοπο­θε­σί­α του Μου­στά­μπε­η.

Α­μέ­σως με­τά, τα προ­ω­θη­μέ­να ελ­λη­νι­κά τμή­μα­τα κα­τα­λαμ­βά­νουν το ύ­ψω­μα Κα­ϋμέ­νος Σταυ­ρός και με σχε­τι­κώς αρ­γό ρυθ­μό και αυ­ξη­μέ­να μέ­τρα α­σφα­λεί­ας, συνε­χί­ζουν την ε­πί­θε­ση προς την Α­ρά­χω­βα, προ­κει­μέ­νου να ε­νι­σχύ­σουν και να υ­πο­στη­ρί­ξουν, τα α­μυ­νό­με­να φί­λια τμή­μα­τα. Τη στιγ­μή αυ­τή εκ­δη­λώ­νε­ται ε­πιθε­τι­κή ε­νέρ­γεια του τμή­μα­τος των 500 Τουρκαλβανών με με­γά­λη ορ­μή, ώ­στε με­τά α­πό συ­μπλο­κή ε­νός τε­τάρ­του της ώ­ρας, α­να­στέλ­λε­ται η συ­νέ­χι­ση της ε­πι­θέσε­ως στο κέ­ντρο της δια­τά­ξε­ως των ε­πι­τι­θέ­με­νων ελληνικών τμη­μά­των, προ­καλώ­ντας μι­κρή υ­πο­χώ­ρη­ση της δυ­νά­με­ως της Κ.Π. και σύγ­χυ­ση στη δύ­να­μη της Δ.Π.

Στη δυ­σμε­νή αυ­τή ε­ξέ­λι­ξη, την κα­τά­στα­ση α­πο­σό­βη­σε η ά­με­ση ε­πέμ­βα­ση των Σου­λιώ­τι­κων τμη­μά­των με ε­πι­κε­φα­λής τους οπλαρ­χη­γούς Γε­ώρ­γιο Ζή­κου Τζαβέ­λα και Γιαν­νού­ση Πανομάρα. Τα τμή­μα­τα αυ­τά, ευ­ρι­σκό­με­να στην πλευ­ρά, η οποί­α κλο­νί­σθη­κε, δια­τη­ρούν τις θέ­σεις τους και α­μέ­σως με­τά ε­πι­τί­θε­νται με α­πο­τέ­λε­σμα, α­φε­νός να α­να­κό­ψουν την επιθετική ορ­μή του ε­χθρι­κού τμή­ματος ε­να­ντί­ον τους, φο­νεύ­ο­ντας μά­λι­στα τον αρ­χη­γό του Ο­σμάν Α­γά και α­φε­τέρου να συ­γκρα­τή­σουν ό­σους α­πό τους Έλ­λη­νες υ­πο­χω­ρού­σαν, να συ­νε­χί­σουν την ε­πί­θε­ση και να α­να­γκά­σουν τους Ο­θω­μα­νούς να τρα­πούν σε φυ­γή, δυ­τι­κώς της Α­ρά­χω­βας, στα υ­ψώ­μα­τα Πλό­βαρ­μα και Κα­να­λά­κι, δια­φεύ­γο­ντας προς την πε­ριοχή των Δελ­φών. Τα ε­χθρι­κά αυ­τά τμή­μα­τα βρέ­θη­καν α­ντι­μέ­τω­πα με τα τμή­μα­τα των ο­πλαρ­χη­γών Δυο­βου­νιώ­τη και Πα­νουρ­γιά, τα ο­ποί­α προ­έρ­χο­νταν α­πό τους Δελ­φούς και κατευθύνονταν στην Α­ρά­χω­βα για ε­νί­σχυ­ση των φί­λιων δυ­νά­με­ων, ο­πό­τε δέ­χθη­καν ε­πί­θε­ση, α­πό τους Δυο­βου­νιώ­τη και Πα­νουρ­γιά, κα­τά τη διαφυ­γή τους και α­να­γκά­σθη­καν να στρα­φούν και πά­λι, υ­πο­χω­ρώ­ντας προς την Αρά­χω­βα. Ε­κεί και άλ­λα ο­θω­μα­νι­κά τμή­μα­τα διέ­φευ­γαν α­πό την Α­ρά­χω­βα προς τους Δελ­φούς, ε­ξαι­τί­ας της με­τω­πι­κής ε­πι­θέ­σε­ως της δυνάμεως του Καραϊσκάκη και, πιε­ζό­με­να ε­κα­τέ­ρω­θεν (α­πό τη δύ­να­μη του Κα­ρα­ϊ­σκά­κη και τα τμή­ματα Δυο­βου­νιώ­τη και Πα­νουρ­γιά), α­να­γκά­ζο­νται να τρα­πούν βο­ρεί­ως της Αράχωβας και να κα­τα­φύ­γουν στην α­μυ­ντι­κή το­πο­θε­σί­α του Μου­στά­μπε­η.

Ό­ταν η δύ­να­μη των 500 Τουρ­καλ­βα­νών ε­πι­τέ­θη­κε στο κέ­ντρο της δυ­νά­με­ως του Καραϊσκάκη, οι ο­πλαρ­χη­γοί Δα­γκλής, Ζέρ­βας και Περ­ραι­βός, ε­κτι­μώ­ντας την κρι­σι­μό­τη­τα της καταστάσεως και ε­νώ δέ­χο­νταν ε­χθρι­κή ε­πί­θε­ση στη Διά­βαση Ζερ­βο­σπη­λιές, με πρω­το­βου­λί­α τους, α­πο­φα­σί­ζουν να ε­πι­τε­θούν ε­να­ντί­ον της ε­χθρι­κής α­μυ­ντι­κής το­πο­θε­σί­ας (Μουστάμπεη), ε­πι­διώ­κο­ντας να α­πο­σπάσουν την προ­σο­χή του, ώ­στε α­φε­νός να α­πο­τρέ­ψουν τη δυ­να­τό­τη­τα α­ντε­πι­θέ­σε­ως, ό­που η το­πο­θε­σί­α του δε­χό­ταν ε­πί­θε­ση α­πό ελ­λη­νι­κά τμή­μα­τα και α­φε­τέ­ρου να α­πο­δυ­να­μώ­σουν την πί­ε­ση, την ο­ποί­α α­σκού­σε στο κέ­ντρο της δια­τά­ξε­ως της δυ­νά­με­ως του Αρ­χι­στρα­τή­γου. Έ­τσι προ­ω­θούν τα τμή­μα­τά τους δυ­τι­κώς του υ­ψώ­μα­τος Κα­ϋ­μέ­νος Σταυ­ρός, κα­τα­λαμ­βά­νουν έ­να α­νώ­νυ­μο ύ­ψω­μα (υψ. 1076) υ­περ­κεί­με­νο, βο­ρεί­ως – βο­ρειο­α­να­το­λι­κώς της ε­χθρι­κής α­μυ­ντι­κής το­πο­θε­σί­ας, ως βά­ση εξορμήσεως, α­πό ό­που εκ­δη­λώ­νουν ε­πι­θε­τι­κή ε­νέρ­γεια ε­να­ντί­ον της τοπο­θε­σί­ας. Προ­σπά­θεια α­ντε­πι­θέ­σε­ως ε­χθρι­κού τμή­μα­τος α­πο­κρού­ε­ται, και με­τά α­πό α­γώ­να πε­ρί­που μι­σής ώρας το τμή­μα αυ­τό τρέ­πε­ται σε φυ­γή, ε­πα­νερ­χόμε­νο στην το­πο­θε­σί­α. Δύ­ο α­κό­μη α­πό­πει­ρες α­ντε­πι­θέ­σε­ως, ε­να­ντί­ον άλ­λων ελλη­νι­κών τμη­μά­των α­πο­τυγ­χά­νουν, με ση­μα­ντι­κές, σε βά­ρος των ε­χθρι­κών δυ­νάμε­ων α­ντε­πι­θέ­σε­ως, α­πώ­λειες. Στο με­τα­ξύ, η ε­πι­θε­τι­κή ε­νέρ­γεια του τμή­μα­τος των 500 Τουρ­καλ­βα­νών δεν ευοδώ­θη­κε, πα­ρά την πει­σμα­τώ­δη προσπάθειά του, με α­πο­τέ­λε­σμα και αυ­τό να α­νατρα­πεί και να συ­μπτυ­χθεί στο ε­σω­τε­ρι­κό της το­πο­θε­σί­ας.

Στο τέ­λος της πρώ­της η­μέ­ρας της μά­χης, με τη δύ­ση του η­λί­ου, η κα­τά­στα­ση των α­ντι­πά­λων εί­χε δια­μορ­φω­θεί ως ε­ξής:

Η κύ­ρια δύ­να­μη των Ο­θω­μα­νών υ­πό τους Μου­στά­μπε­η και Κε­χα­γιά­μπε­η εί­χε συγκε­ντρω­θεί και εί­χε ε­γκα­τα­στα­θεί α­μυ­ντι­κώς στα υ­ψώ­μα­τα Λό­φος Μου­στά­μπεη βο­ρεί­ως της Αράχωβας και Λυ­κό­τρου­πο, βο­ρειο­α­να­το­λι­κώς της Α­ρά­χω­βας, όπου βρί­σκο­νταν οι Κα­ρυο­φίλ­μπε­ης και Ελ­μάν­σμπε­ης, ε­νώ ό­λη η υ­πό­λοι­πη δύ­ναμη με τους ε­πι­κε­φα­λής α­ξιω­μα­τι­κούς ή­ταν πλή­ρως ε­κτε­θει­μέ­νη στις κο­ρυ­φές των γυ­μνών λό­φων, με μέ­σα προ­στα­σί­ας και κα­λύ­ψε­ως τους ίπ­πους, τους η­μί­ονους και τις α­πο­σκευές.Η ε­χθρι­κή α­μυ­ντι­κή το­πο­θε­σί­α, ε­δα­φι­κώς πε­ριο­ρι­σμέ­νη, ή­ταν πε­ρι­κυ­κλω­μένη και η ε­γκα­τε­στη­μέ­νη σε αυ­τή δύ­να­μη ή­ταν ε­γκλω­βι­σμέ­νη.

Ο Καραϊσκάκης, α­μέ­σως με­τά α­πό αυ­τή την α­να­διά­τα­ξη της ε­χθρι­κής δυ­νά­μεως, ε­γκα­τέ­στη­σε το στρα­τη­γεί­ο του στην εκ­κλη­σί­α του Α­γί­ου Γε­ωρ­γί­ου. Για να εί­ναι η ά­μυ­να πιο αποτελεσματική, διατάσ­σει τη βελ­τί­ω­ση των θέ­σε­ων μά­χης στη βό­ρεια πλευ­ρά του πε­ρι­βό­λου της εκ­κλη­σί­ας και στα γύ­ρω σπί­τια.

Η μέ­χρι τό­τε ε­ξέ­λι­ξη και η ε­κτί­μη­ση της κα­τα­στά­σε­ως τον ο­δη­γού­σε στο συμπέ­ρα­σμα, ό­τι η θέ­ση των Ο­θω­μα­νών θα ε­πι­δει­νω­νό­ταν και έ­δω­σε ε­ντο­λή στους ο­πλαρ­χη­γούς της δυνάμεώς του να κα­τα­λά­βουν με τα τμή­μα­τά τους ε­πί­και­ρες θέ­σεις, προ­κει­μέ­νου να α­πο­κλεί­σουν τα δρο­μο­λό­για δια­φυ­γής και να πα­ρε­μπο­δί­σουν τη δυ­να­τό­τη­τα ε­νι­σχύ­σε­ως των εγκλωβισμένων με άλ­λες δυ­νά­μεις.Τη νύ­χτα της 18ης (ξη­μέ­ρω­μα 19ης) Νο­εμ­βρί­ου εκ­δη­λώ­θη­κε δρι­μύ ψύ­χος με σύν­νε­φα, ο­μί­χλη και βό­ρειο ά­νε­μο. Τα ε­χθρι­κά τμή­μα­τα, ε­κτε­θει­μέ­να στο ύ­παι­θρο, υ­πό δυ­σμε­νείς καιρικές συν­θήκες, βρέ­θη­καν σε μειο­νε­κτι­κή θέ­ση, ε­νώ οι Έλ­λη­νες α­ντι­με­τώ­πι­ζαν το ψύ­χος, χρη­σι­μο­ποιώ­ντας ως κα­τα­λύ­μα­τα τα σπί­τια των Α­ρα­χω­βι­τών, ε­πι­στρέ­φο­ντας εκ περιτροπής στις θέ­σεις μά­χης. Ό­μως, ό­σοι (συ­νή­θως ό­χι ό­λοι) και ό­ταν ε­πέστρε­φαν πα­ρέ­με­ναν στις θέ­σεις σε ε­πα­γρύ­πνη­ση πιο λί­γο χρό­νο. Πολ­λοί μά­λιστα έ­πι­ναν ά­φθο­νο αραχωβίτικο χλια­ρό κρα­σί, τρώ­γο­ντας και λί­γες ε­λιές, από ό­σες εί­χαν α­φή­σει οι Α­ρα­χω­βί­τες, έ­πε­φταν σε βα­θύ ύ­πνο μέ­σα στα σπί­τια και συ­νε­πώς ή­ταν α­να­ξιό­μα­χοι.Οι Ο­θω­μα­νοί, ε­νώ α­ντι­λή­φθη­καν την α­που­σί­α των Ελ­λή­νων α­πό τις θέ­σεις μάχης, ποψιά­σθη­καν, ό­τι σχε­δί­α­ζαν κά­ποια αιφ­νι­δια­στι­κή ε­νέρ­γεια και δεν εκμε­ταλ­λεύ­θη­καν την ευκαιρία να ε­κτο­ξεύ­σουν νυ­χτε­ρι­νή α­ντε­πί­θε­ση και να ε­πι­χει­ρή­σουν δια­φυ­γή. Α­σφα­λώς, αν ε­νερ­γού­σαν, η προ­σπά­θειά τους θα ευο­δωνό­ταν. Σε σύ­σκε­ψη και σχε­τι­κή συ­ζή­τη­ση των Μου­στά­μπε­η και Κεχαγιά­μπε­η δεν ε­γκρί­θη­κε η πρό­τα­ση δια­φυ­γής, για­τί ο πρώ­τος θε­ω­ρού­σε τη φυ­γή πρά­ξη α­τι­μω­τική και ο δεύ­τε­ρος έλ­πι­ζε.