Ο Νίκος Ζαχαριάδης στη σκηνή; Ο ιστορικός ηγέτης του ΚΚΕ, αυτός που οι κομματικές σκοπιμότητες έθαψαν στην παγωμένη γη της Σιβηρίας...
O Νίκος Ζαχαριάδης |
Ο Γιώργος Κοτανίδης γράφει και σκηνοθετεί ένα πολιτικό έργο με τίτλο «Ομπίντα». Ερμηνεύει τον Νίκο Ζαχαριάδη αναπλάθοντας τις τελευταίες ώρες του όταν, από τη Σιβηρία και μπροστά στην επικείμενη αυτοκτονία του, στέλνει στους συντρόφους του «Μήνυμα από την άλλη μεριά».
Ο Ν. Ζαχαριάδης στις 26 Ιουνίου 1973 είχε στείλει επιστολή στους Σοβιετικούς και στην ηγεσία του ΚΚΕ προειδοποιώντας ότι αν μέχρι την 1η Αυγούστου δεν αφεθεί ελεύθερος να επιστρέψει στην Ελλάδα, θα αυτοκτονήσει ως έσχατη πράξη διαμαρτυρίας.
Eναν μήνα μετά τον επισκέπτεται εκ μέρους του κόμματος ο Κώστας Λουλές για να του πει να υποταχθεί στο κόμμα, ομολογώντας πως η ηγεσία φοβάται ότι, αν ελευθερωθεί, θα του κάνει ζημιά.
Στον Ζαχαριάδη απομένουν τέσσερις μέρες ώς την εκπνοή της προθεσμίας. Αυτές τις τελευταίες ώρες αναλογίζεται όλη του τη ζωή, ακούει την αγαπημένη του μουσική και γράφει το περίφημο «Μήνυμα από την άλλη μεριά».
Κι όταν το ρολόι δείχνει 12.00, συνεπής στις υποσχέσεις του, γράφει την τελευταία φράση: «Βγαίνει ότι ο Λουλές το ’χασε το στοίχημα». Ενα λεπτό αργότερα έχει περάσει τη θηλιά στον λαιμό του, τα χείλη του σχηματίζουν τη λέξη «ομπίντα» (κακοκάρδισμα, πίκρα στα ρωσικά), ενώ ακούγεται το τελευταίο μέρος από την 5η Συμφωνία του Μπετόβεν.
• Πότε ο Γιώργος Κοτανίδης άρχισε να ενδιαφέρεται για τον Νίκο Ζαχαριάδη;
Ηταν αιτούμενο χρόνων μας λέει. Από τότε που αποκαλύφθηκε η αυτοκτονία του μέχρι το τελευταίο μου ταξίδι στο Σουργκούτ, συγκεντρώνω υλικό, πληροφορίες, τα πάντα. Από τότε που βρέθηκα μάρτυρας της δολοφονίας του Λαμπράκη από το παρακράτος, επέλεξα τη μεριά των νικημένων, της Αριστεράς. Ολα αυτά τα χρόνια μόνιμη επωδός σε κομμουνιστές, δεξιούς, Λαμπράκηδες ήταν: ο εγκληματίας Ζαχαριάδης.
Το 1973 κι ενώ ήμουν πολιτικός κρατούμενος στις φυλακές Κορυδαλλού, πληροφορήθηκα ότι πέθανε από ανακοπή. Ρώτησα τον Παρτσαλίδη, κομματικό εχθρό του, να μου πει γι’ αυτόν: «Θα σου πω μόνο ότι πρόκειται για μια πολύ σπουδαία φυσιογνωμία» απάντησε.
Θυμάμαι τον Μανώλη Αναγνωστάκη σε μια κουβέντα μας να τον χαρακτηρίζει «μεγάλο πολιτικό μυαλό, επιπέδου Ελ. Βενιζέλου». Ηθελα πι
α να μάθω τα πάντα γι’ αυτόν. Μετά το ταξίδι μου στον τόπο εξορίας του Ζαχαριάδη στο Σουργκούτ της Σιβηρίας, έβαλα μπρος το κείμενο.
• Η ζωή του Ν. Ζαχαριάδη είναι πραγματικά μυθιστορηματική και ο ίδιος εξόχως δραματικό πρόσωπο. Ωστόσο πώς χωράει ένα τόσο ισχυρό κομμάτι της σύγχρονης ιστορίας στα μέτρα μιας θεατρικής σκηνής;
Η παράσταση είναι προσωπικό στοίχημα, ανεξαρτήτως επιτυχίας. Αφησα τα ενδοκομματικά, κράτησα τα πολιτικά στοιχεία και ό,τι αφορά την ψυχή του.
Με αφορμή τη συνομιλία που μόλις είχε με τον απεσταλμένο του ΚΚΕ Κώστα Λουλέ, ο Ζαχαριάδης ταξιδεύει στις ολομέλειες καθαίρεσής του, σ’ αυτούς που τον διέγραψαν (Κολιγιάννη, Παρτσαλίδη, Βαφειάδη).
Απαντά στις κατηγορίες εναντίον του για τον Πλουμπίδη και τον Καραγιώργη, μνημονεύει τους ελάχιστους πιστούς του φίλους, τον Πορφυρογένη και τον Αλέξη Πάρνη.
Θυμάται την κράτησή του στο Νταχάου o Ζαχαριάδης, τον Εμφύλιο, την ήττα και την υποχώρηση. Προσπαθεί να εξηγήσει την εξορία του από τη σοβιετική ηγεσία και το κόμμα του, να δει λάθη του.
Αναπολεί τη μάνα και τα παιδιά του, τον καταδιώκει η αποκήρυξή του από την ίδια του τη γυναίκα. Μόνος, «παρέα με τα φαντάσματά του», όπως λέει, στους -40 βαθμούς Κελσίου, ονειρεύεται τη μεσογειακή Ελλάδα.
Από την καθαίρεσή του και μετά δεν είχε δημόσιο λόγο ούτε στη χώρα που λάτρεψε, τη Σοβιετική Ενωση. Το σπιτάκι στο Σουργκούτ έγινε η φυλακή του. Εζησε εκεί «σαν άγριο θηρίο στη φωλιά της αρκούδας» 17 χρόνια, ώς την ημέρα της αυτοκτονίας του την 1η Αυγούστου 1973.
Το σκηνικό παραπέμπει αισθητικά στην αισιοδοξία της ρωσικής πρωτοπορίας του ’20 και επιτρέπει να ξεδιπλωθεί το παρόν και το χτες, να «διεξαχθούν» οι κρίσιμες ολομέλειες της διαγραφής του, ενώ οι θεατές «γίνονται» σύνεδροι-κατήγοροι για όλα του τα αμαρτήματα: από την αποχή στις εκλογές του 1946, τον Εμφύλιο, μέχρι την Τασκένδη. Πρόσωπα και μεγάλα ιστορικά γεγονότα ζωντανεύουν στη σκηνή αλλά και σε βιντεοπροβολές.
Υφίσταται τη σκληρότητα που είχε κι εκείνος εφαρμόσει. Μην ξεχνάμε ότι είχε νιώσει τη φλόγα της Οκτωβριανής Επανάστασης, υπήρξε τιμητική φρουρά στο φέρετρο του Λένιν.
Ολα τα λενινιστικά κόμματα είχαν το πρόβλημα της μονολιθικότητας, της απαγορευμένης διαφορετικής γνώμης. Ο Ζαχαριάδης ήταν παιδί αυτής της αντίληψης.
• Αλλά συγχρόνως παρεξέκλινε, ανέπτυσσε δικό του πολιτικό όραμα, όπως τη θεωρία των δύο πόλων, μπορούσε να ξαφνιάζει με τη στάση του, όπως με το περίφημο γράμμα του από την απομόνωση της φυλακής, με το οποίο καλούσε τον λαό να πολεμήσει ενωμένος τους Ιταλούς φασίστες.
Ηταν ένας εθνικός κομμουνιστής. Κι εγώ αγαπώ την πατρίδα μου. Διαφωνώ με την αντιευρωπαϊκή ρητορεία. Τα αιτήματα που θέτει το περιβάλλον απέναντι στο σύστημα είναι πιο επείγοντα κι από τη μεγαλύτερη κοινωνική επανάσταση.
Κουμάντο δεν κάνουν τα ισχυρά κράτη, ούτε ο Ομπάμα ή η Μέρκελ, αλλά τα golden boys. Ο κόσμος χρειάζεται ανάλυση με σύγχρονα θεωρητικά εργαλεία. Είμαι υπέρ εκείνης της Αριστεράς που θα κοπιάσει για να διατυπώσει μια πρόταση καινούργια και όχι συνθήματα του 19ου αιώνα.efsyn.gr/
Ο Ν. Ζαχαριάδης στις 26 Ιουνίου 1973 είχε στείλει επιστολή στους Σοβιετικούς και στην ηγεσία του ΚΚΕ προειδοποιώντας ότι αν μέχρι την 1η Αυγούστου δεν αφεθεί ελεύθερος να επιστρέψει στην Ελλάδα, θα αυτοκτονήσει ως έσχατη πράξη διαμαρτυρίας.
Στον Ζαχαριάδη απομένουν τέσσερις μέρες ώς την εκπνοή της προθεσμίας. Αυτές τις τελευταίες ώρες αναλογίζεται όλη του τη ζωή, ακούει την αγαπημένη του μουσική και γράφει το περίφημο «Μήνυμα από την άλλη μεριά».
Κι όταν το ρολόι δείχνει 12.00, συνεπής στις υποσχέσεις του, γράφει την τελευταία φράση: «Βγαίνει ότι ο Λουλές το ’χασε το στοίχημα». Ενα λεπτό αργότερα έχει περάσει τη θηλιά στον λαιμό του, τα χείλη του σχηματίζουν τη λέξη «ομπίντα» (κακοκάρδισμα, πίκρα στα ρωσικά), ενώ ακούγεται το τελευταίο μέρος από την 5η Συμφωνία του Μπετόβεν.
• Πότε ο Γιώργος Κοτανίδης άρχισε να ενδιαφέρεται για τον Νίκο Ζαχαριάδη;
Ηταν αιτούμενο χρόνων μας λέει. Από τότε που αποκαλύφθηκε η αυτοκτονία του μέχρι το τελευταίο μου ταξίδι στο Σουργκούτ, συγκεντρώνω υλικό, πληροφορίες, τα πάντα. Από τότε που βρέθηκα μάρτυρας της δολοφονίας του Λαμπράκη από το παρακράτος, επέλεξα τη μεριά των νικημένων, της Αριστεράς. Ολα αυτά τα χρόνια μόνιμη επωδός σε κομμουνιστές, δεξιούς, Λαμπράκηδες ήταν: ο εγκληματίας Ζαχαριάδης.
Θυμάμαι τον Μανώλη Αναγνωστάκη σε μια κουβέντα μας να τον χαρακτηρίζει «μεγάλο πολιτικό μυαλό, επιπέδου Ελ. Βενιζέλου». Ηθελα πι
α να μάθω τα πάντα γι’ αυτόν. Μετά το ταξίδι μου στον τόπο εξορίας του Ζαχαριάδη στο Σουργκούτ της Σιβηρίας, έβαλα μπρος το κείμενο.
• Η ζωή του Ν. Ζαχαριάδη είναι πραγματικά μυθιστορηματική και ο ίδιος εξόχως δραματικό πρόσωπο. Ωστόσο πώς χωράει ένα τόσο ισχυρό κομμάτι της σύγχρονης ιστορίας στα μέτρα μιας θεατρικής σκηνής;
Η παράσταση είναι προσωπικό στοίχημα, ανεξαρτήτως επιτυχίας. Αφησα τα ενδοκομματικά, κράτησα τα πολιτικά στοιχεία και ό,τι αφορά την ψυχή του.
Με αφορμή τη συνομιλία που μόλις είχε με τον απεσταλμένο του ΚΚΕ Κώστα Λουλέ, ο Ζαχαριάδης ταξιδεύει στις ολομέλειες καθαίρεσής του, σ’ αυτούς που τον διέγραψαν (Κολιγιάννη, Παρτσαλίδη, Βαφειάδη).
Απαντά στις κατηγορίες εναντίον του για τον Πλουμπίδη και τον Καραγιώργη, μνημονεύει τους ελάχιστους πιστούς του φίλους, τον Πορφυρογένη και τον Αλέξη Πάρνη.
Θυμάται την κράτησή του στο Νταχάου o Ζαχαριάδης, τον Εμφύλιο, την ήττα και την υποχώρηση. Προσπαθεί να εξηγήσει την εξορία του από τη σοβιετική ηγεσία και το κόμμα του, να δει λάθη του.
Αναπολεί τη μάνα και τα παιδιά του, τον καταδιώκει η αποκήρυξή του από την ίδια του τη γυναίκα. Μόνος, «παρέα με τα φαντάσματά του», όπως λέει, στους -40 βαθμούς Κελσίου, ονειρεύεται τη μεσογειακή Ελλάδα.
Από την καθαίρεσή του και μετά δεν είχε δημόσιο λόγο ούτε στη χώρα που λάτρεψε, τη Σοβιετική Ενωση. Το σπιτάκι στο Σουργκούτ έγινε η φυλακή του. Εζησε εκεί «σαν άγριο θηρίο στη φωλιά της αρκούδας» 17 χρόνια, ώς την ημέρα της αυτοκτονίας του την 1η Αυγούστου 1973.
Το σκηνικό παραπέμπει αισθητικά στην αισιοδοξία της ρωσικής πρωτοπορίας του ’20 και επιτρέπει να ξεδιπλωθεί το παρόν και το χτες, να «διεξαχθούν» οι κρίσιμες ολομέλειες της διαγραφής του, ενώ οι θεατές «γίνονται» σύνεδροι-κατήγοροι για όλα του τα αμαρτήματα: από την αποχή στις εκλογές του 1946, τον Εμφύλιο, μέχρι την Τασκένδη. Πρόσωπα και μεγάλα ιστορικά γεγονότα ζωντανεύουν στη σκηνή αλλά και σε βιντεοπροβολές.
Ολα τα λενινιστικά κόμματα είχαν το πρόβλημα της μονολιθικότητας, της απαγορευμένης διαφορετικής γνώμης. Ο Ζαχαριάδης ήταν παιδί αυτής της αντίληψης.
• Αλλά συγχρόνως παρεξέκλινε, ανέπτυσσε δικό του πολιτικό όραμα, όπως τη θεωρία των δύο πόλων, μπορούσε να ξαφνιάζει με τη στάση του, όπως με το περίφημο γράμμα του από την απομόνωση της φυλακής, με το οποίο καλούσε τον λαό να πολεμήσει ενωμένος τους Ιταλούς φασίστες.
Ηταν ένας εθνικός κομμουνιστής. Κι εγώ αγαπώ την πατρίδα μου. Διαφωνώ με την αντιευρωπαϊκή ρητορεία. Τα αιτήματα που θέτει το περιβάλλον απέναντι στο σύστημα είναι πιο επείγοντα κι από τη μεγαλύτερη κοινωνική επανάσταση.
Κουμάντο δεν κάνουν τα ισχυρά κράτη, ούτε ο Ομπάμα ή η Μέρκελ, αλλά τα golden boys. Ο κόσμος χρειάζεται ανάλυση με σύγχρονα θεωρητικά εργαλεία. Είμαι υπέρ εκείνης της Αριστεράς που θα κοπιάσει για να διατυπώσει μια πρόταση καινούργια και όχι συνθήματα του 19ου αιώνα.efsyn.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.