Ήταν το πιο διάσημο ζώο του 19ου αιώνα ανά την υφήλιο, ένας πελώριος αφρικανικός ελέφαντας -σταρ που προσήλκυε εκατομμύρια επισκεπτών στο ζ...
Ήταν το πιο διάσημο ζώο του 19ου αιώνα ανά την υφήλιο, ένας πελώριος αφρικανικός ελέφαντας -σταρ που προσήλκυε εκατομμύρια επισκεπτών στο ζωολογικό κήπο του Λονδίνου και αργότερα σε αμερικανικό τσίρκο και αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για τον «Ντάμπο» της Disney.
Μόνον που βλέποντας κανείς το τρέιλερ της νέας ταινίας που υπογράφει ο Τιμ Μπάρτον και αναμένεται να προβληθεί στις σκοτεινές αίθουσες τον ερχόμενο Μάρτιο δύσκολα μπορεί να φανταστεί ότι πίσω από το χαριτωμένο, ιπτάμενο ελεφαντάκι με τα τεράστια αυτιά κρύβεται η τραγική ιστορία του Τζάμπο.
Η αιχμαλωσία
Ήταν μόλις δύο ετών το 1862, όταν λαθροθήρες στην Ερυθραία τον αιχμαλώτισαν και κατέσφαξαν μπροστά στα μάτια του τη μητέρα του για τους χαυλιόδοντές της. Μέσω ενός Ιταλού ζωέμπορου το ορφανό ελεφαντάκι κατέληξε αρχικά σ’ έναν ζωολογικό κήπο στο Παρίσι, και μετά από τρία χρόνια στο νέο ζωολογικό κήπο του Λονδίνου στη Ρίτζεντ Στριτ, όπου το βάφτισαν Τζάμπο λόγω του μεγάλου μεγέθους - αν και το όνομα αποτελούσε σύνθεση δύο λέξεων της διάλεκτου Σουαχίλι: jambo που σημαίνει «γεια» και jumbe που σημαίνει «αρχηγός». Από την πρώτη μέρα της άφιξής του ο επιβλητικός αφρικανικός ελέφαντας άρχισε να προσελκύει πλήθη επισκεπτών, μεταξύ των οποίων η βασίλισσα Βικτωρία και τα παιδιά της.
Πλήθη συνέρρεαν στο ζωολογικό κήπο του Λονδίνου για να θαυμάσουν τον Τζάμπο (Φωτογραφία: Wikimedia Commons)Πλήθη συνέρρεαν στο ζωολογικό κήπο του Λονδίνου για να θαυμάσουν τον Τζάμπο (Φωτογραφία: Wikimedia Commons)
Αλλά ο Τζάμπο ήταν δυστυχισμένος. Μόνος του, περιορισμένος σ’ ένα κλουβί έξυνε τους χαυλιόδοντές του στα κάγκελα της φυλακής του και έπεφτε με τόση δύναμη στους τοίχους που το προσωπικό άρχισε να φοβάται για την ασφάλεια των ανθρώπων. Κι έτσι δέχθηκαν την πρόταση του αμερικανικού τσίρκου PT Barnum να τον πουλήσουν για 2.000 δολάρια.
Ο εθισμός στο αλκοόλ
O Jumbo με τον φροντιστή του, Μάθιου Σκοτ, σε αφίσα του τσίρκου Barnum το 1882 (Φωτογραφία: Wikipedia)O Jumbo με τον φροντιστή του, Μάθιου Σκοτ, σε αφίσα του τσίρκου Barnum το 1882 (Φωτογραφία: Wikipedia)
Κατά τη μεταφορά του από το Λονδίνο στη Νέα Υόρκη οι υπεύθυνοι του τσίρκου τον πότιζαν με μεγάλες ποσότητες ουίσκι για να τον κρατούν ήρεμο , πρακτική που συνέχισαν και στις ΗΠΑ δίνοντάς του πορτ και σαμπάνια, ενώ η αγαπημένη του τροφή έγιναν τα βουτηγμένα στο αλκοόλ μπισκότα. Ο Τζάμπο συνήθιζε να τρώει ό,τι του πετούσαν οι επισκέπτες, ακόμη και παιδικά παιχνίδια και νομίσματα.
Πριν από έναν χρόνο ο σερ Ντέιβιντ Ατένμπορο, ο διασημότερος στον κόσμο αφηγητής ντοκιμαντέρ με θέμα την άγρια φύση , πήγε με την ομάδα του στο Αμερικανικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας στη Νέα Υόρκη για να μελετήσουν τα λείψανα του Τζάμπο και να ρίξουν φως στην τραγική του ιστορία.
Μια ζωή μέσα στους πόνους
Το ύψος του Τζάμπο έφθανε τα 3,23μ. την εποχή του θανάτου του το 1885 (Φωτογραφία: Wikimedia Commons)Το ύψος του Τζάμπο έφθανε τα 3,23μ. την εποχή του θανάτου του το 1885 (Φωτογραφία: Wikimedia Commons)
Όταν ανέλυσαν τα οστά του, εντόπισαν στο ισχίο του στοιχεία που αποκάλυψαν τις ολέθριες συνέπειες που είχε στον οργανισμό του η ζωή στην αιχμαλωσία. «Έφερε πολλά ίχνη τραυματισμών που σχετίζονται με το στρες. Πρέπει να ήταν απίστευτα οδυνηρό γι’ αυτόν, αλλά ίσως αντανακλούν τον τρόπο με τον οποίο τον χρησιμοποιούσαν», για τις βόλτες των επισκεπτών, είπε ο δρ Ρίτσαρντ Τόμας του Πανεπιστημίου του Λέστερ.
Αλλά και τα γόνατά του ήταν κατεστραμμένα, συμπλήρωσε. «Είδαμε διάφορες αλλαγές στα οστά που δεν θα περιμέναμε σ’ έναν ελέφαντα της ηλικίας του. Ο Τζάμπο ήταν μόλις 24 ετών», όταν σκοτώθηκε και τα οστά του θύμιζαν περισσότερο έναν ελέφαντα ηλικίας 40 ή 50 χρόνων.
Ένας αγαθός γίγαντας με τραγικό παρελθόν
Oι ιδιοκτήτες του τσίρκου υποστήριζαν ότι ο Τζάμπο ήταν ο μεγαλύτερος Αφρικανικός ελέφαντας στον πλανήτη εκείνη την εποχή, με ύψος που έφθανε περίπου τα τέσσερα μέτρα. Αλλά από την ανάλυση των οστών των ποδιών του η ομάδα ανακάλυψε ότι το πραγματικό του ύψος ήταν γύρω στα 3,15 μ, όταν πέθανε. Οι Αφρικανικοί ελέφαντες της ηλικίας του συνήθως φθάνουν τα 2,60 μ. Δεδομένου, ωστόσο, ότι οι ελέφαντες αναπτύσσονται μέχρι τα 40, ο Τζάμπο είχε περιθώριο άλλα 16 χρόνια να μεγαλώσει και ίσως να φθάσει το ύψος που του απέδιδαν στο PT Barnum.
Τρομακτικά ξεσπάσματα οργής
Η ήρεμη συμπεριφορά του στη διάρκεια της ημέρας δεν είχε καμία σχέση με τα τρομακτικά ξεσπάσματα οργής του τις νύχτες, όταν έπεφτε με όλο το βάρος του πάνω στον ξύλινη περίφραξη και πολύ συχνά αυτοτραυματιζόταν. Σε μια περίπτωση, μάλιστα, έσπασε και τους δύο χαυλιόδοντές του κι όταν ξαναμεγάλωσαν, τους έξυσε πάνω στους τοίχους του κελιού του. Ο Μάθιου Σκοτ, που τον είχε αναλάβει υπό την προστασία του από τον καιρό που ήταν στο Λονδίνο και τον συνόδεψε και στις ΗΠΑ, του έδινε να πιει ουίσκι και μπύρα και κοιμόταν μαζί του για να μη νοιώθει μόνος του.
Οι υπεύθυνοι θεωρούσαν τότε ότι ο Τζάμπο ταλανιζόταν από το “musth”, την ώθηση του γενετήσιου ενστίκτου στους νεαρούς ελέφαντες να ζευγαρώσουν, που μπορεί να τους κάνει πολύ βίαιους. Αλλά όπως επισημαίνουν σήμερα ειδικοί, ο Τζάμπο θα έπρεπε σε μια τέτοια περίπτωση να είναι βίαιος και απέναντι στους επιτηρητές του, αλλά δεν έχει καταγραφεί ποτέ κάποιο τέτοιο ξέσπασμά του απέναντι σε ανθρώπους.
Ένα νέο στοιχείο προέκυψε όταν η ομάδα του σερ Ντέιβιντ Ατένμπορο μελετώντας το κρανίο του ελέφαντα βρήκε στοιχεία παραμορφωμένων δοντιών, καθώς τα πρώτα του δεν είχαν πέσει με αποτέλεσμα τα καινούρια από κάτω να φυτρώσουν στραβά και να του προξενούν φρικτούς πόνους.
Οστά του Τζάμπο και τμήμα της ουράς του (Φωτογραφία: Wikipedia) Οστά του Τζάμπο και τμήμα της ουράς του (Φωτογραφία: Wikipedia)
Κι όσοι έχουν περάσει πονόδοντο, γνωρίζουν ότι ο πόνος είναι πολύ μεγαλύτερος τη νύχτα, γεγονός που μπορεί να αποτελεί μια από τις πιθανές αιτίες των βίαιων ξεσπασμάτων οργής του Τζάμπο τα βράδια.
Ο πονόδοντος ίσως επιδεινώθηκε κι από τα κολλώδη κουλουράκια που του πετούσαν μέσα από τα κάγκελα οι επισκέπτες. Η ανάλυση των οστών του Τζάμπο έδειξε ακόμη ότι η διατροφή του ήταν πολύ φτωχή σε ποικιλία. Οι αφρικανικοί ελέφαντες που ζουν ελεύθεροι τρέφονται με χόρτα, φύλλα, κλαδιά, ακόμη και φλοιούς δέντρων. Και σύμφωνα με την δρα Χόλι Μίλερ του Πανεπιστημίου του Νότιγχαμ, η κακή κατάσταση των δοντιών του οφείλεται και στο ότι δεν κατανάλωνε τις κατάλληλες τροφές.
Έτρωγε τα κέρματα που του πετούσαν οι επισκέπτες
Το ταριχευμένο σώμα του Τζάμπο σε μουσείο που είχε φτιάξει μετά το θάνατό του το Barnum (Φωτογραφία: Wikipedia) Το ταριχευμένο σώμα του Τζάμπο σε μουσείο που είχε φτιάξει μετά το θάνατό του το Barnum (Φωτογραφία: Wikipedia)
To ταριχευμένο σώμα του μεταφέρθηκε και φυλασσόταν στο Πανεπιστήμιο Ταφτς της Μασαχουσέτης, αλλά χάθηκε σε πυρκαγιά. Σώθηκε, όμως, η ουρά του, τρίχες της οποίας αναλύθηκαν για να αποκαλυφθεί τι είχε φάει έως και τις τελευταίες του ώρες. Ανιχνεύτηκε, λοιπόν, μια υψηλή ποσότητα αζώτου, που υποδηλώνει ότι ο οργανισμός του Τζάμπο τελούσε υπό στρες και εξήγαγε όσο το δυνατόν περισσότερο άζωτο από τη διατροφή του για να βοηθήσει στην αποκατάστασή του.
Ο τραγικός θάνατος του ελέφαντα-σταρ
O Tζάμπο νεκρός, λίγο μετά την πρόσκρουση της εμπορικής αμαξοστοιχίας πάνω του στις 15/09/1885 (Φωτογραφία: Wikipedia)O Tζάμπο νεκρός, λίγο μετά την πρόσκρουση της εμπορικής αμαξοστοιχίας πάνω του στις 15/09/1885 (Φωτογραφία: Wikipedia)
Τον Σεπτέμβριο του 1885 το τσίρκο του Barnum πήγε στον Καναδά για κάποιες παραστάσεις στο Σεν Τόμας του Οντάριο. Την εποχή εκείνη ο Τζάμπο έπασχε από μια μυστηριώδη ασθένεια που του προκαλούσε απώλεια βάρους.
Μετά την παράσταση ο Τζάμπο κι ένας μικρός ελέφαντας ονόματι Τομ Θαμπ επέστρεφαν στο βαγόνι τους, όταν την ώρα που διέσχιζαν τις ράγες εμφανίστηκε ξαφνικά μια εμπορική αμαξοστοιχία να κινείται με μεγάλη ταχύτητα προς το μέρος τους.
Οι εκδοχές αναφορικά με το τι ακριβώς συνέβη ποικίλλουν. Ο Μπάρνουμ υποστήριξε ότι ο Τζάμπο θυσιάστηκε τρέχοντας προς το τρένο για να σώσει το φίλο του, τον Τομ Θαμπ.
Mετά το θάνατο του Τζάμπο το τσίρκο βρήκε νέο τρόπο για να επωφεληθεί, εκθέοντας σε περιοδεία τον σκελετό του! (Φωτογραφία: Wikipedia)Mετά το θάνατο του Τζάμπο το τσίρκο βρήκε νέο τρόπο για να επωφεληθεί, εκθέοντας σε περιοδεία τον σκελετό του! (Φωτογραφία: Wikipedia)
Αλλά από φωτογραφίες που βρήκε ο σερ Ντέιβιντ Ατένμπορο στο μουσείο της Κομητείας Έλτζιν, όπου σκοτώθηκε ο Τζάμπο, προκύπτει ότι το τρένο ερχόταν πίσω από το άτυχο ζώο την ώρα που επιβιβαζόταν στο βαγόνι κι έπεσε πάνω του -εξ ου και οι εκδορές στο δέρμα του.
Και δεδομένου ότι δεν βρέθηκαν ίχνη καταγμάτων στον σκελετό του, το συμπέρασμα είναι ότι πέθανε από εσωτερική αιμορραγία – ένα τραγικό τέλος μιας σύντομης, γεμάτης θλίψεις ζωής...
iefimerida.gr
