Η τετραετής πάλη των Ελλήνων της Κύπρου ενάντια στους Βρετανούς και τους εγχώριους συνεργάτες τους ανέδειξε μια πληθώρα ηρωικών και μαρτυρι...
Η τετραετής πάλη των Ελλήνων της Κύπρου ενάντια στους Βρετανούς και τους εγχώριους συνεργάτες τους ανέδειξε μια πληθώρα ηρωικών και μαρτυρικών μορφών όπως ήταν έφηβος Ευαγόρας Παλληκαρίδης, ο Μιχαλάκης Καραολής, ο Ανδρέας Δημητρίου, ο Μάρκος Δράκος, ο Γρηγόρης Αυξεντίου, ο Στυλιανός Λένας και πολλοί, πολλοί άλλοι ακόμη.
Δυστυχώς, αρκετοί από τους ηρωικούς νεκρούς της πατριωτικής οργάνωσης ΕΟΚΑ, μεταξύ των οποίων και σημαντικά ονόματα, είναι βυθισμένα στο ιστορικό και πολιτισμικό τέλμα της εθνοκτόνου συλλογικής μας λήθης.
Εκείνη την εποχή, η μητροπολιτική Ελλάδα ταλανιζόταν από τον φονικό και αδελφοκτόνο ξενοκίνητο συμμοριτοπόλεμο που ξέσπασε εκείνη τη χρονιά και διήρκησε ως το 1949 και κατά την παραμονή του στη Θεσσαλονίκη, ο Μάτσης τάχθηκε στο πλευρό των κυβερνητικών δυνάμεων και ενεργοποιήθηκε άμεσα επί των εθνικών θεμάτων. Διακρίθηκε ως ομιλητής σε συγκεντρώσεις εθνικοφρόνων πολιτών και αρθρογραφούσε στην "Νέα Αλήθεια".
Παράλληλα, λάμβανε μέρος σε συλλαλητήρια διαμαρτυρίας εναντίον της συνεχιζόμενης κατοχής της Κύπρου από τους Άγγλους και στη Θεσσαλονίκη γνωρίστηκε με τον εθνομάρτυρα Γρηγόρη Αυξεντίου, όταν το 1951 μαζί με τον Ανδρέα Αζίνα φιλοξένησαν τον Λυσιώτη ήρωα στη συμπρωτεύουσα και ο Αυξεντίου ήταν αυτός που αργότερα θα μυούσε τον Μάτση στην ΕΟΚΑ.
Ο Μάτσης ήταν ιδεολόγος εθνικόφρονας και πολέμιος του κομμουνισμού. Δεν ήταν δογματικός και δεν άφηνε τον φανατισμό να παραμερίσει τον ανθρωπισμό του, πράγμα το οποίο καθίσταται εμφανές από το γεγονός πως κατά την παραμονή του στη Θεσσαλονίκη είχε αρχικά επαφές και συζητήσεις με ΕΑΜικούς κύκλους της πόλης (αυτές κράτησαν μέχρι τη γενίκευση του Εμφυλίου, τον οποίο θεώρησε προδοσία εκ μέρους της Αριστεράς αλλά και από την ένθερμη παρουσία του ως μάρτυρας υπεράσπισης το 1948 στη δίκη του Κύπριου κομμουνιστή αντάρτη Γιάννη Δρουσιώτη). Το καλοκαίρι του 1952 ολοκλήρωσε τις σπουδές του στο τμήμα της Γεωπονικής και επέστρεψε στην Κύπρο.
Στην αρχή του Αγώνα, στον Μάτση, ανατέθηκε ο τομέας Αμμοχώστου και η δημιουργία ομάδων κρούσεως σε Αμμόχωστο και Μιτσερό, ενώ από τον Αύγουστο του 1955 ανέλαβε παγκύπριος σύνδεσμος μεταξύ Γρίβα και αγωνιστών, καθώς και υπεύθυνος μεταφοράς οπλισμού και εφοδίων, ενώ τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους κατέβαλε προσπάθειες για την απελευθέρωση του Καραολή, χωρίς όμως θετικό αποτέλεσμα.
Τον Ιανουάριο του 1956, ο Μάτσης συνελήφθη και οδηγήθηκε αρχικά στα ανακριτήρια της Ομορφίτας και έπειτα στο στρατόπεδο συγκεντρώσεως της Κοκκινοτριμιθιάς και υποβλήθηκε σε βασανιστήρια. Από τον Μάιο του 1956 θα αρχίσουν συνομιλίες του με τον στρατάρχη Χάρντινγκ πάνω στο Κυπριακό και ο Μάτσης θα απαντήσει στην απόπειρα προσεταιρισμού του μέσω δωροδοκίας με το περίφημο "ου περί χρημάτων τον αγώνα ποιούμεθα αλλά περί αρετής"!
Τον Σεπτέμβριο του 1956 θα αποδράσει μεταμφιεσμένος σε οικοδόμο και δύο μήνες αργότερα θα αναλάβει τον νευραλγικό τομέα της Κερύνειας και του Πενταδάκτυλου σε μια προσπάθεια αναδιοργανώσεως του τομέα που είχε πληγεί εξαιτίας των χτυπημάτων των Βρετανών.
Τον Νοέμβριο του 1958, παρά τις εντατικές έρευνες των Βρετανών σε Άγ. Γεώργιο και Καραβά Κερύνειας ο Μάτσης καταφέρνει να αποφύγει τον κλοιό και να φτάσει μέσω Κερύνειας στο Πέλλα Πάϊς όπου παρέμεινε για τέσσερις ημέρες και αφού έδωσε οδηγίες για μελλοντικές ενέδρες αναχώρησε για το Κάτω Δίκωμο, αλλά την 19η Νοεμβρίου του 1958, ο Κυριάκος Μάτσης μαζί με τους συναγωνιστές του Ανδρέα Σοφιόπουλο και Κώστα Χριστοδούλου εντοπίστηκαν έπειτα από προδοσία στο κρησφύγετο της οικίας του Κυριάκου Διάκου όπου κρύβονταν.
Έπειτα από διαταγή του Μάτση οι δύο συναγωνιστές του εξήλθαν από το κρησφύγετο και παραδόθηκαν, δεν συνέβη όμως το ίδιο και με τον αγωνιστή από το Παλαιχώρι, ο οποίος παρότι κυκλωμένος και αποκλεισμένος από παντού, αρνούμενος να παραδοθεί σκοτώθηκε από ρίψη χειροβομβίδων, περνώντας έτσι στην αθανασία, στον ίδιο δρόμο που χάραξαν πριν από αυτόν ο αδελφικός του φίλος Γρηγόρης Αυξεντίου στον Μαχαιρά και οι Κάρυος, Παπακυριακού, Πίττας και Σαμαράς στο Λιόπετρι. Την επόμενη ημέρα, οι Βρετανοί ανατίναξαν την οικία του Κυριάκου Διάκου, ενώ φοβούμενοι περαιτέρω αντιδράσεις αρνήθηκαν να παραδώσουν στην οικογένεια του Μάτση το λείψανο του, το οποίο ετάφη στον περίβολο των Κεντρικών Φυλακών Λευκωσίας στα "Φυλακισμένα Μνήματα" στο ίδιο μνήμα με τον θαμμένο από το 1956, έτερο σημαντικό αγωνιστή, Ανδρέα Ζάκο.
Το ολοκαύτωμα του Μάτση προκάλεσε συγκίνηση και αντιδράσεις σε ολόκληρο τον ελληνισμό: το Γυμνάσιο Αμμοχώστου κήρυξε τριήμερο πένθος, μαθητές σχολείων σε Αμμόχωστο και Λάρνακα απείχαν από τα μαθήματα τους, ενώ διαδηλώσεις οργισμένων νεολαίων πραγματοποιήθηκαν σε Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη.
Ο Κυριάκος Μάτσης, μια από τις πιο συγκλονιστικές μορφές της ΕΟΚΑ, ήταν άνθρωπος προικισμένος με σπάνιες αρετές και ιδανικά, προκαλούσε τον σεβασμό των συναγωνιστών του, τους οποίους παρηγορούσε, εμψύχωνε και συμβούλευε, διέθετε έμφυτη ευγένεια, θάρρος, αξιοπρέπεια, καθώς και μια ώριμη πολιτική σκέψη. Πολλοί πιστεύουν πως η Κυπριακή ιστορία από το 1959 και μετά θα ήταν πολύ διαφορετική αν ο Μάτσης ήταν ακόμη εν ζωή...
Τώρα ο ήρωας Μάτσης βρίσκεται στη γειτονιά των ηρώων και φωτοδοτεί τα πνευματικά και διανοητικά μονοπάτια των Κυπρίων που συνεχίζουν να ζουν σε μια Κύπρο αποκομμένη από τον Εθνικό κορμό και τη μητέρα Ελλάδα, αλλά στις καρδιές του εμφιλοχωρεί η αγωνία για την ημέρα που η Κύπρος θα γίνει το αστραφτερότερο διαμάντι στο κορμί της μάνας Ελλάδος.
