«Τα κελιά δεν είχαν παράθυρα. Οι τοίχοι ήταν λευκοί. Τα ρούχα ήταν λευκά. Τρώγαμε λευκό ρύζι σε λευκά πιάτα. Για να χρησιμοποιήσουμε την το...
«Τα κελιά δεν είχαν παράθυρα. Οι τοίχοι ήταν λευκοί. Τα ρούχα ήταν λευκά. Τρώγαμε λευκό ρύζι σε λευκά πιάτα. Για να χρησιμοποιήσουμε την τουαλέτα έπρεπε να ρίξουμε ένα λευκό χαρτί κάτω από την πόρτα. Δεν επιτρεπόταν να μιλήσουμε. Οι φύλακες φορούσαν παπούτσια που δεν έκαναν ήχους».
Αυτή ήταν η μαρτυρία του ιρανού Αμίρ Αμπάς Φακχαραβάρ, ενός νεαρού που οδηγήθηκε στις φυλακές Εβίν στην Τεχεράνη, που έχουν χαρακτηριστεί ως «η κόλαση επί γης» και η «μαύρη τρύπα του κακού». Οι φυλακές χτίστηκαν το 1971 και έχουν γίνει καταγγελίες για σκληρά βασανιστήρια και εκτελέσεις κρατουμένων, άθλιες συνθήκες διαβίωσης και πολύωρες ανακρίσεις που μπορεί να διαρκούσαν πάνω από οκτώ ώρες.
Σε αυτές τις φυλακές έχει γίνει και πρώτη επίσημη καταγραφή από τη Διεθνή Αμνηστία του «λευκού βασανιστηρίου», όπως αποκαλείται. Παρόλο που δεν υπάρχει σωματική βία, η απομόνωση σε ένα «λευκό κελί» έχει χαρακτηριστεί ως ένα από τα χειρότερα μαρτύρια, καθώς έχει στόχο το πνεύμα και την ψυχή του κρατούμενου και βασίζεται στην απουσία ερεθισμάτων.
Η λευκή απομόνωση
Σκοπός είναι να λυγίσουν οι φυλακισμένοι. Να εγκαταλείψουν τη δράση τους ή να αποκαλύψουν τις πολιτικές τους δραστηριότητες και τους συνεργάτες τους. Τα κελιά είναι συνήθως υπόγεια και οι συλληφθέντες κρατούνται με τεχνητό λευκό φως 24 ώρες το 24ωρο. Δεν μπορούν να επικοινωνήσουν με άλλους κρατουμένους και δεν έχουν καμία πρόσβαση σε δικηγόρους, μέλη της οικογενείας τους και γιατρούς. Οι μόνοι άνθρωποι με τους οποίους έρχονται σε επαφή είναι οι ανακριτές και οι φύλακες. Κελιά απομόνωσης υπάρχουν επίσης, στην πτέρυγα 209 που είναι υπό τον έλεγχο του Υπουργείου Πληροφοριών και στο τμήμα 240, το οποίο βρίσκεται υπό τον έλεγχο των υπηρεσιών πληροφοριών της δικαστικής αρχής.
Ωστόσο, δεν έχουν επιβεβαιωθούν οι ταυτότητες των ανθρώπων που ελέγχουν τα δωμάτια απομόνωσης, καθώς οι φυλακισμένοι συνήθως οδηγούνται με δεμένα τα μάτια.
Για να αφεθούν ελεύθεροι ή να επιστρέψουν στα κανονικά κελιά, πρέπει να υπογράψουν την ομολογία τους ή να την καταγράψουν σε βίντεο. Κρατούμενοι που βίωσαν το «λευκό βασανιστήριο» δήλωσαν στο «Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων» ότι το διάστημα που βρίσκονταν στην απομόνωση ήταν χειρότερο από τη σωματική και λεκτική βία που δέχτηκαν κατά την κράτησή τους. Φοβόντουσαν ότι θα χάσουν το μυαλό τους και τον έλεγχο της σκέψης και των πράξεών τους.
Ο Φακχαραβάρ αφέθηκε ελεύθερος μετά από πέντε χρόνια κράτησης στις φυλακές του Ιράν. Είπε ότι μετά το «λευκό βασανιστήριο» δεν ήταν πλέον ένας «φυσιολογικός άνθρωπος». Δεν μπορούσε καν να θυμηθεί τα πρόσωπα των γονιών του!
Μαρτυρίες από τα λευκά κελιά
Για τη λευκή απομόνωση μίλησε στο Παρατηρητήριο των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και ο ιρανός δημοσιογράφος Εμπραχίμ Ναμπάβι το 2004. «Από τη στιγμή που έφυγα από τις φυλακές Εβίν, δεν μπορώ να κοιμηθώ χωρίς να πάρω ηρεμιστικά. Είναι απαίσιο. Η μοναξιά δεν σε αφήνει, ακόμη και αν έχει περάσει καιρός από τη στιγμή της αποφυλάκισης. Κάθε κλειστή πόρτα σε τρομάζει. Για αυτό το ονομάζουμε «λευκό βασανιστήριο». Γιατί παίρνουν αυτό που θέλουν χωρίς να σε χτυπήσουν. Ξέρουν αρκετά για σένα για να σου δίνουν τις πληροφορίες που θα σε λυγίσουν. Μπορούν να σε πείσουν ότι ο πρωθυπουργός παραιτήθηκε, ότι κρατούν αιχμάλωτη τη γυναίκα σου, ότι ένας άνθρωπος εμπιστοσύνης είπε ψέματα που σε ενοχοποίησαν. Αρχίζεις σιγά σιγά να λυγίζεις. Από τη στιγμή που θα σπάσεις, έχουν τον απόλυτο έλεγχο. Και μετά ομολογείς.»
Ο ιρανός μπλόγκερ Κιανούς Σαντζάρι που συνελήφθη τον Οκτώβριο του 2006, ενώ σχολίαζε στο blog του τις συγκρούσεις μεταξύ των ενόπλων δυνάμεων Basij και των υποστηρικτών του κοσμικού κλήρου, μίλησε επίσης για την απομόνωση των φυλακών Εβίν στην Τεχεράνη: «Νιώθω ότι η απομόνωση, που πολεμά τη ψυχή και το μυαλό ενός ατόμου, μπορεί να είναι η απάνθρωπη μορφή λευκών βασανιστηρίων. Ελπίζω να έρθει η μέρα όταν κανείς δεν θα μπαίνει στην απομόνωση για την έκφραση των ιδεών του».
Οι κρατούμενοι απομονώνονται από κάθε πληροφορία που αφορά τον έξω κόσμο, ώστε να έχουν τον απόλυτο έλεγχο οι ανακριτές. Οι περισσότεροι δεν παραπονιούνται για την κακή διατροφή, αλλά για την απόλυτη ησυχία που τους τρελαίνει. Δεν παίρνουν καθαρό αέρα. Δεν μπορούν να κουνηθούν πολύ.
Κάποιοι πρώην κρατούμενοι δήλωσαν ότι τους έδωσαν ένα λευκό χαρτί για να ομολογήσουν. Όμως, οι περισσότεροι που είχαν συλληφθεί για τις πολιτικές τους πεποιθήσεις, ακόμη και να ήθελαν να ομολογήσουν για να γλιτώσουν τα βασανιστήρια, δεν ήξεραν τι ακριβώς είχαν κάνει που τους οδήγησε «πίσω από τα σίδερα». Έτσι έγραφαν κομμάτια από την καθημερινότητά τους πριν τη σύλληψη, μήπως οι ανακριτές αναγνωρίζουν τα σφάλματά τους και τους ενημερώσουν γι αυτά!
Σύμφωνα με την καθηγήτρια του Πανεπιστημίου του Τορόντο Μαρίνα Νεμάτ, η οποία είχε οδηγηθεί στις φυλακές Εβίν σε ηλικία 16 ετών, μετά από μια φοιτητική διαδήλωση, πολλές φορές «δεν ψάχνουν για πληροφορίες. Θέλουν να παραδεχθείς ότι έβλαψες την εθνική ασφάλεια του Ιράν».
Ο δημοσιογράφος Μασούντ Μπεχνούντ δήλωσε στο Παρατηρητήριο των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ότι το χειρότερο ήταν, όταν του επέτρεψαν να βγει από την απομόνωση για μερικές ώρες και μετά τον ανάγκασαν να επιστρέψει. «Μετά από τόσο καιρό χωρίς λέξεις, χωρίς βιβλία και χωρίς οδοντόβουρτσα, μου πέταξαν τα ρούχα μέσα στο κελί και με διέταξαν να ντυθώ. Θυμάμαι ότι το παντελόνι μου δεν κρατιόταν ούτε με ζώνη. Σκεφτόμουν ότι θα με αφήσουν ελεύθερο. Με οδήγησαν έξω και μου είπαν ότι έχω επισκέψεις. Είδα τον ουρανό, είδα τα δέντρα. Είπα στον ουρανό που τον εκτιμώ τώρα ότι οι φυλακές Εβίν είναι ένα όμορφο μέρος. Αλλά μετά συνειδητοποίησα τι μου είχαν πει. Είχα επίσκεψη. Αυτό σήμαινε ότι θα επέστρεφα στην τρύπα.»
Το 2009 η Σάρα Σουρντ μαζί με τον αρραβωνιαστικό της και έναν φίλο έκαναν πεζοπορία και κατά λάθος πέρασαν τα σύνορα που χωρίζουν το ιρακινό Κουρδιστάν από το Ιράν. Τους κατηγόρησαν για κατασκόπους, τους συνέλαβαν και τους οδήγησαν στις φυλακές Εβίν. Πέρασαν περίπου έναν χρόνο σε ατομικά κελιά χωρίς επαφή με άλλους κρατουμένους. Η Σρούντ άρχισε να έχει παραισθήσεις και πάθαινε κρίσεις πανικού. «Μετά από δυο μήνες χωρίς επικοινωνία, το μυαλό μου άρχισε να το χάνει. Μερικές μέρες άκουγα βήματα χωρίς όμως να είναι πραγματικά. Περνούσα μεγάλο μέρος της ημέρας προσπαθώντας να ακούσω κάτι από τη χαράδρα της πόρτας. Άρχισα να βλέπω φώτα που αναβοσβήνουν, αλλά τίποτα δεν υπήρχε γύρω μου. Χτυπούσε τους τοίχους μέχρι να ματώσει το χέρι μου και μετά έκλαιγα. Κάποια στιγμή άκουσα κάποιον να ουρλιάζει. Ένας φύλακας άνοιξε την πόρτα και μου έπιασε το πρόσωπο, προσπαθώντας να με συνεφέρει. Αυτός που ούρλιαζε ήμουν εγώ.» Μετά την αποφυλάκισή της τον Σεπτέμβριο του 2010, η Σρούντ διαγνώστηκε με μετατραυματικό στρες, κατάθλιψη και αγχώδη διαταραχή. Οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι το «λευκό βασανιστήριο μπορεί να προκαλέσει μόνιμες βλάβες στον εγκέφαλο». Άλλες επιπτώσεις είναι η έλλειψη συγκέντρωσης και η επιθετικότητα. Υπήρχαν κάποιοι που προσπάθησαν να αυτοκτονήσουν.
Όπως ανέφερε ένας πρώην κρατούμενος, είχε προσπαθήσει να κόψει τις φλέβες του με ένα πλαστικό κουτάλι. Η απομόνωση ως μέθοδος ανάκρισης απαγορεύεται στο Ιράν. Το άρθρο 38 του συντάγματος του Ιράν αναφέρει ρητώς ότι «δεν επιτρέπεται κανενός είδους βασανιστήριο που εξαπατά και προκαλεί την ομολογία ή την απόκτηση πληροφοριών. Ο εξαναγκασμός των ατόμων να καταθέσουν, να ομολογήσουν ή να δώσουν έναν αναγκαστικό όρκο απαγορεύεται. Τέτοιου είδους αποδείξεις, ομολογίες και όρκου δεν είναι αξιόπιστο». Προφανώς εννοούν ότι τα λευκά κελιά δεν είναι βασανιστήριο, επειδή δεν ασκείται σωματική βία. Για λευκά βασανιστήρια έχουν επίσης κατηγορηθεί η Βόρεια Ιρλανδία, οι ΗΠΑ,η Βενεζουέλα και η Τουρκία.
www.mixanitouxronou.gr
