Γράφει ο Μάνος Χατζηδάκης: Στίς 1 2 Ἰ ο υ ν ί ο υ 1 9 7 3 δημοσιεύθηκε τό Ν.Δ. 9/73 «Περί προκηρύξεως καί τρόπου διενεργείας Δημοψηφίσματο...
Γράφει ο Μάνος Χατζηδάκης:
Στίς 1 2 Ἰ ο υ ν ί ο υ 1 9 7 3 δημοσιεύθηκε τό Ν.Δ. 9/73 «Περί προκηρύξεως καί τρόπου διενεργείας Δημοψηφίσματος ἐπί τῶν τροποποιήσεων του ἀπό 15ης Νοεμβρίου 1968 Συντάγματος» (ΦΕΚ 125).
Ἡ διενέργεια τοῦ Δημοψηφίσματος ὁρίσθηκε γιά τήν Κυριακή 29 Ἰουλίου 1973. Ἐπειδή μάλιστα γινόταν ἐν μέσῳ τῶν θερινῶν διακοπῶν εἰσήχθη ἡ καινοτομία νά μποροῦν οἱ ἐκλογές νά ψηφίσουν σέ ἄλλο δῆμο ἤ κοινότητα μέ μία ἁπλή Ὑπεύθυνη Δήλωσι τοῦ Νόμου 105/69.
- Πρῶτον: Νά ἐ π ι κ υ ρ ώ σ η τήν κατάργησι τοῦ θεσμοῦ τῆς Βασιλείας πού ἔγινε μέ τήν Συντακτική Πράξι τῆς 1ης Ἰουνίου 1973.
- Δεύτερον: Νά ἐ γ κ ρ ί ν η τό νέο πολίτευμα Προεδρικῆς Δημοκρατίας πού πρότεινε τό Ψήφισμα τῆς 15ης Ἰουνίου 1973.
Τοῦτο ἦταν ἀναγκαῖο καί πρωτοπόρο. Διότι ἔτσι τό Δημοψήφισμα δέν εἶχε μόνον ἀρνητική ἀλλά καί θ ε τ ι κ ή μορφή. Ἡ κατάργησις ἑνός θεσμοῦ συνοδευόταν ἀπό μία ὁλοκληρωμένη πρότασι ἀντικαταστάσεώς του ἀπό ἕναν νέο. Ἔτσι ὁ ψηφοφόρος δ έ ν κ ρ ή μ ν η ζ ε μόνον ἀλλά παράλληλα ο ἰ κ ο δ ο μ ο ῦ σ ε.
Γιά τό ζήτημα τοῦτο ἔλεγε ὁ Γεώργιος Παπαδόπουλος στό Διάγγελμα τῆς 27ης Ἰουλίου 1973.
«Ἠμποροῦσε βέβαια ἡ Ἐπανάστασις, ὡς μοναδική πηγή δικαίου τήν στιγμήν αὐτήν, νά προχωρήση σταδιακῶς διά σειρᾶς Συντακτικῶν Πράξεων εἰς τόν καθορισμόν τῶν πολιτειακῶν πλαισίων καί εἰς τήν ἐφαρμογήν των, καί βραδύτερον -ὅταν θά ἔκρινεν ὅτι ἡ νέα πολιτειακή τάξις ἀπέδωσεν, ἀφομοιώθη καί ἐξετιμήθη ὑπό τοῦ λαοῦ- νά ζητήση παρ’ αὐτοῦ τήν διά Δημοψηφίσματος ἔγκρισιν.
Ἀπέφυγεν ὅμως τήν διαδικασίαν αὐτήν, διότι φρονεῖ ὅτι ἔφθασεν ἡ στιγμή νά προσδιορισθοῦν τά τελικά συνταγματικά πλαίσια καί αἱ ἐξουσίαι τῆς Πολιτείας διά τῆς βουλήσεως τοῦ λαοῦ.
Διά τοῦτο καί ἀφοῦ διά τῆς Συντακτικῆς Πράξεως τῆς 1ης Ἰουνίου ἤλλαξε τήν μορφήν τοῦ πολιτεύματος -ὀρθότατα ὅπως ἀπεδείχθη κατά τό διαρρεῦσαν τρίμηνον- προέβη ἀμέσως εἰς τήν ὑποβολήν πρός τόν λαόν ὑπό μορφήν Ψηφίσματος, ὠλοκληρωμένου πολιτειακοῦ πλαισίου διά νά τό ἐγκρίνη».
- Τρίτον: Νά ἐ κ λ έ ξ η ὡς πρῶτο Πρόεδρο τῆς Δημοκρατίας τόν Γεώργιο Παπαδόπουλο καί ὡς πρῶτο Ἀντιπρόεδρο τόν Ὀδυσσέα Ἀγγελῆ.
Φυσικά ἐδῶ κυρίως ἡ ἀντιπολίτευσις λύσσαξε, ἰσχυριζομένη ὅτι ὁ Γ. Παπαδόπουλος «αὐτοανακηρύχθη» σέ Πρόεδρο, ὅτι «οὐδείς ἄλλος δικαιοῦται νά θέση ὑποψηφιότητα» κ.λπ.
Στό Διάγγελμά του ἐν ὄψει τοῦ Δημοψηφίσματος στίς 27 Ἰουλίου 1973, ὁ Γεώργιος Παπαδόπουλος ἔδωσε ἐπαρκῶς τήν ἐξήγησί του γιατί ἀνελάμβανε τήν Προεδρία τῆς Δημοκρατίας. Καί τήν ἔδωσε μέ ἀποστομωτική εἰλικρίνεια:
«Κατά τό Ψήφισμα τό ὁποῖον καλεῖσθε νά ἐγκρίνετε ἤ ν’ ἀπορρίψετε, ἡ πρώτη θητεία Προέδρου τῆς Δημοκρατίας, ἀνατίθεται εἰς τόν Ἀρχηγόν τῆς Ἐπαναστάσεως.
Δέν ὑπαγόρευσαν τήν ρύθμισιν αὐτήν λόγοι φιλοδοξίας ἤ ἔφεσις ἐξουσίας.
Ἡ Ἐπανάστασις ἀποτελεῖ νομικόν καί πολιτικόν γεγονός. Ἐπέθεσε τήν σφραγίδα της ἐπί τῆς ἑλληνικῆς πραγματικότητος. Καί τά ἐπιτεύγματά της –τά ὁποῖα οὐδείς ἠμπορεῖ νά ἀμφισβητήση- εἶναι κατάκτησις τοῦ Ἔθνους.
Ἡ Πολιτειακή Μεταβολή καί ἡ νέα σύνταξις τῆς Πολιτείας, ὁδηγοῦν τήν Χώραν εἰς νέαν φάσιν ἡ ὁποία ἀποτελεῖ ἠθελημένην καί προγραμματισμένην ἐξέλιξιν καί ὄχι ἄρνησιν τῆς Ἐπαναστάσεως.
Εἶναι συνεπῶς ἐκ τῶν πραγμάτων ἀναγκαία ἡ σύνδεσις πρός τήν προηγηθεῖσαν φάσιν διά νά κατοχυρωθοῦν τά ἐπιτεύγματά της καί διά νά ὑπάρχη ἐγγύησις ὅτι ἡ μετάβασις θά πραγματοποιηθῆ ὁμαλῶς, ἀδιαταράκτως καί δημιουργικῶς».
Μέ τό Δημοψήφισμα ὅμως ὑπῆρχαν καί σημαντικές δ ε σ μ ε ύ σ ε ι ς τ ῆ ς Ἐ π α ν α σ τ ά σ ε ω ς τίς ὁποῖες ἐπεκύρωνε ὁ λαός. Στίς «Μ ε τ α β α τ ι κ έ ς Δ ι α τ ά ξ ε ι ς» του ὑπό ἔγκρισι Ψηφίσματος ἐπεβάλλετο:
Τό «Σύνταγμα τῆς Ἑλλάδος» νά δημοσιευθῆ σέ ἐνιαίο κείμενο ἐντός 3 μηνῶν, ἀφοῦ ἡ Ὁλομέλεια τοῦ Συμβουλίου τῆς Ἐπικρατείας προσάρμοζε τίς διατάξεις τοῦ νέου πολιτεύματος στό Σύνταγμα τοῦ 1968.
Ἡ δυνατότητα διορισμοῦ Πρωθυπουργοῦ ἀπό τόν Πρόεδρο πρίν τίς ἐκλογές.
Ἡ συγκρότησις τοῦ Συνταγματικοῦ Δικαστηρίου μέχρι τίς 31 Δεκεμβρίου 1973.
Ἡ προκήρυξις ἐκλογῶν γιά ἀνάδειξι Ἀναθεωρητικῆς Βουλῆς μέχρι τίς 31 Δεκεμβρίου 1974.
Ὁμιλώντας γιά τόν χρόνο τῶν ἐκλογῶν μάλιστα, ὁ Γ. Παπαδόπουλος ἔλεγε στίς 15-6-1973:
«Λέγομεν μέχρι τοῦ τέλους τοῦ 1974, διότι αὐτό θά ἐξαρτηθεῖ ἀπό πολλούς παράγοντας:
Πρῶτον, ἐάν εἴπωμεν π.χ. τόν Ἰούνιον τοῦ 1974, ἠμπορεῖ αἱ διεθνεῖς συνθῆκαι νά μή τό ἐπιτρέπουν.
Δεύτερον, δέν ξεύρομεν ποιά θά εἶναι ἡ διαδικασία ἀναπτύξεως τῶν πολιτικῶν δυνάμεων τῆς Χώρας, πρᾶγμα ἀπολύτως ἀπαραίτητον διά νά πᾶμε εἰς τάς ἐκλογάς.
Διότι ἐάν πᾶμε εἰς τάς ἐκλογάς μέ ἀδιαμορφώτους τάς δυνάμεις τῆς Χώρας, δέν θά πρέπει νά βγῆ κάτι καλό.
Ἑπομένως, αὐτός εἶναι ὁ λόγος πού διετυπώθη οὕτως ἡ διάταξις, ὥστε μέ εὐελιξίαν νά καθορισθῆ ὁ χρόνος τῶν ἐκλογῶν».
Ἡ Κυβέρνησις Γ. Παπαδοπούλου διεξήγαγε μυστικές δημοσκοπήσεις γιά τό ἀποτέλεσμα τοῦ Δημοψηφίσματος. Ἀπό ἀπόρρητο «Σ η μ ε ί ω μ α» τοῦ Ὑπουργείου Προγραμματισμοῦ καί Κυβερνητικῆς Πολιτικῆς μέ τίτλο «Ἐπί τῶν ἀπόψεων τῆς Κοινῆς Γνώμης ἐν ὄψει τοῦ Δημοψηφίσματος» διαβάζουμε τά ἀποτελέσματα τῶν δημοσκοπήσεων αὐτῶν:
«Προβλέπεται φυσιολογική ἀποχή καί διεξαγωγή ψηφοφορίας κανονική.
Τά προγνωστικά τοῦ ἀποτελέσματος κυμαίνονται. Κατά τάς πλέον αἰσιοδόξους προοπτικάς, τό ποσοστόν ὑπέρ τοῦ ΝΑΙ θά ὑπερβῆ τό 80% ἐνῶ κατά τάς συντηρητικάς ἐκτιμήσεις τοῦτο θά κυμανθῆ μεταξύ 60-70%.
Γενικῶς πιστεύεται ὅτι διαρκούσης τῆς τελευταίας ἑβδομάδος, ἡ πλάστιγξ γείρει ὁριστικῶς ὑπέρ τοῦ Ψηφίσματος, ἀκόμη καί στά μεγάλα ἀστικά κέντρα ἔνθα τό ποσοστόν τῶν ἀρνητικῶν ψήφων προβλέπεται μᾶλλον ὑψηλόν.
Ἡ ἀπόλυσις 17 ἀξιωματικῶν τοῦ Π.Ν. ἐσχολιάζετο σήμερον εὐμενῶς καί θεωρεῖται ὡς προμηνύουσα τάς ἀγαθάς προθέσεις τοῦ Προέδρου τῆς Δημοκρατίας ἔναντι τῶν ἀντιπάλων του, οὖς οὗτος ἀντιμετωπίζει μετ’ ἐπιεικίας ἀλλά καί ἀπό θέσεως ὑψηλόφρονος ἰσχύος».
Στό ἴδιο ἀπόρρητο κυβερνητικό «Σημείωμα» σχολιάζεται καί ἡ στάσις τοῦ παλαιοκομματισμοῦ:
«Ἀξιοσημείωτον εἶναι καί τό γεγονός -ὅπερ ἐπισημαίνουν ἔγκυροι παρατηρηταί- ὅτι καθ’ ὅλην τήν διάρκειαν τοῦ προεκλογικοῦ ἀγῶνος, οἱ ὑποστηρικταί τοῦ ΟΧΙ ἀπέφυγον ἐπιμελῶς νά ἀναλάβουν πρωτοβουλίας, συνδεομένας καθ’ οἱονδήποτε τρόπον μέ τήν τύχην τῆς Βασιλείας. Τοῦτο, παρατηροῦν, ἔχει τήν ἔννοιαν ὅτι ὁ διεξαγόμενος ἀγών δέν εἶναι “πολιτειακός” ἀλλά “καθαρῶς πολιτικός” καί προδικάζει τήν στάσιν τοῦ πολιτικοῦ κόσμου ἔναντι τοῦ νέου πολιτεύματος, εὐθύς ἀμέσως μετά τήν θετικήν ἔκβασιν τοῦ Δημοψηφίσματος.
Παρά ταῦτα ὑπάρχουν τινές προτιθέμενοι νά καταγγείλουν τό ἀποτέλεσμα ὡς προϊόν “παραχαράξεως” τῆς θελήσεως τοῦ Λαοῦ. Καί ἀντιστρόφως: Πλεῖστοι παλαιοί πολιτευταί εἶναι ἕτοιμοι νά ἀναγνωρίσουν τό πολίτευμα ἵνα -ὡς λέγουν- τεθῆ ὁριστικόν τέρμα εἰς πᾶσαν ἐκκρεμότητα».
Σέ διάστημα 1 ½ μηνός -ἀπό 16 Ἰουλίου μέχρι 29 Ἰουλίου 1973- ἡ Κυβέρνησις Γ. Παπαδοπούλου ἐκκίνησε μία ἐκστρατεία διαφωτίσεως τῆς Κοινῆς Γνώμης γιά τό περιεχόμενο τοῦ Ψηφίσματος. Τόσο οἱ συγκεντρώσεις σέ ὁλόκληρη τήν Ἑλλάδα, ὅσο καί οἱ μυστικές δημοσκοπήσεις πού ἔκανε ἡ Κυβέρνησις προεξοφλοῦσαν τό θετικό ἀποτέλεσμα.
Στίς 2 7 Ἰ ο υ λ ί ο υ 1 9 7 3 μέ ὁ Γεώργιος Παπαδόπουλος ἀπηύθυνε τό Διάγγελμά του πρός τό Ἔθνος ἐν ὄψει τοῦ Δημοψηφίσματος.
Οἱ κάλπες ἄνοιξαν στίς 5:25 τό πρωΐ καί ἔκλεισαν στίς 19:38 τό ἀπόγευμα. Τά ψηφοδέλτια τοῦ «ΝΑΙ» τό ἀνέγραφαν μέ μπλέ χρῶμα σέ λευκό φόντο. Τά ψηφοδέλτια τοῦ «ΟΧΙ» τό ἀνέγραφαν μέ μαῦρο χρῶμα σέ γκρί φόντο.
Ἡ διεξαγωγή τοῦ Δημοψηφίσματος ὑπῆρξε ἄψογη. Πάνω ἀπό 500 ἐκπρόσωποι τοῦ ξένου Τύπου φιλοξενήθηκαν στήν Ἑλλάδα ἐπισκεπτόμενοι ἀπροειδοποίητα ὅλα τά ἐκλογικά τμήματα. Καί ὅλοι μετέδωσαν τίς ἰδεώδεις συνθῆκες διενεργείας του. Πουθενά καί ἀπό κανέναν δέν παρατηρήθηκε ὁποιαδήποτε μορφή παραποιήσεως, παρασπονδίας ἤ νοθείας.
Οἱ περισσότεροι Ἕλληνες ψήφισαν μέ ἠρεμία καί τάξι καί ἀμέσως μετά ἐπισκέφθηκαν τήν κοντινότερη παραλία γιά νά δροσισθοῦν.
Ἐν ἀντιθέσει πρός τό Δημοψήφισμα τοῦ 1968, ὁ κρατικός μηχανισμός ἦταν ἀπολύτως ἕτοιμος καί ἡ ἀναμονή τῶν πολιτῶν γιά νά ψηφίσουν ἦταν σχετικά μικρή καί χωρίς ταλαιπωρία.
Τό ἀποτέλεσμα τοῦ Δημοψηφίσματος ὑπῆρξε πλήρως ἐνδεικτικό τῆς λαϊκῆς θελήσεως:
Ἐγγεγραμμένοι: 5.840.000
Ἔγκυρα: 4.934.424
ΝΑΙ: 3.870.124
ΟΧΙ: 1.064.300
Ἐάν ἀναλύσουμε αὐτά τά ἀποτελέσματα καταλήγουμε στά ἑξῆς συμπεράσματα:
- Ἀπό 5.840.000 ἐγγεγραμμένους στούς ἐκλογικούς καταλόγους ψήφισαν ΝΑΙ οἱ 3.870.124. Δηλαδή τό ΝΑΙ ἀνῆλθε σέ ποσοστό 66,27%.
- Τό ΟΧΙ ἔλαβε 1.064.300 ψήφους, δηλαδή ποσοστό 21,6%.
- Δέν ψήφισαν 905.576. Τά ἄκυρα ἦσαν μηδαμινά ἐνῶ τό ποσοστό ἀποχῆς ἀνῆλθε στό 14,5%.
Σ υ μ π έ ρ α σ μ α:
● Ἐάν τό ποσοστό ἐξαχθῆ ὑπολογίζωντας μόνον ὅσους ψήφισαν, τότε τό ΝΑΙ ἔφθασε τό 78,4%, ὅπως ἐπισήμως ἀνήγγειλε ἡ Κυβέρνησις.
● Ἐάν τό ποσοστό ἐξαχθῆ ἀπό τό σύνολον τῶν ἐγγεγραμμένων, τότε τό ΝΑΙ ἀνῆλθε στό 66,27%.
● Ἐάν τώρα τά ποσοστά αὐτά συγκριθοῦν μέ ἐκεῖνα τοῦ Δημοψηφίσματος τοῦ 1968 ἀποδεικνύουν ὅτι ἡ Ἐπανάστασις εἶχε ἀπωλέσει ἕνα ποσοστό πού κυμαινόταν μεταξύ τοῦ 14-17% μετά ἀπό 6 χρόνια ἐξουσίας, πού ἐπιφέρει φυσική φθορά. Καί τό ποσοστό θά ἦταν σίγουρα ἀκόμη μικρότερο ἄν συνυπολογίζαμε πόσοι βασιλόφρονες πού ἦσαν καί ὑπέρ τῆς Ἐπαναστάσεως ἀπεῖχαν ἤ ψήφισαν «ΟΧΙ»
Ἐν πάσῃ περιπτώσει, τό ἀποτέλεσμα ἦταν συντριπτικό ὑπέρ τοῦ ΝΑΙ!
Τί σήμαινε ὅμως ἐκεῖνο τό «ΝΑΙ»; Τήν ἑπομένη, ὁ δημοσιογράφος Σάββας Κωνσταντόπουλος ἔγραφε:
«1. Ἡ Ἐπανάστασις τῆς 1ης Ἰουνίου 1973 ἐπεκυρώθη διά τῆς λαϊκῆς ψήφου. Ἔλαβεν ἀναδρομικῶς τό λαϊκό χρῖσμα. Ἡ Πολιτειακή Μεταβολή ἐνομιμοποιήθη διά τῆς λαϊκῆς θελήσεως.
2. Ἡ Χώρα εἰσῆλθεν ἀπό χθές εἰς νέαν φάσιν τῆς πολιτικῆς ζωῆς της. Προέκυψεν μικτή κατάστασις. Ἔγινε σύζευξις μεταξύ Ἐπαναστάσεως καί λαϊκῆς κυριαρχίας. Μέ τάς ἐκλογάς τοῦ 1974, ἡ Ἐπανάστασις τῆς 1ης Ἰουνίου 1973 -ἡ ὁποία ἐτερμάτισε τήν 21ην Ἀπριλίου 1967- θά σβήση καί θά μείνη ὡς ἀποκλειστικός ρυθμιστής τῶν δημοσίων πραγμάτων τοῦ τόπου ἡ λαϊκή κυριαρχία.
3. Διά τοῦ χθεσινοῦ Δημοψηφίσματος ἐδόθη ἡ ἐντολή εἰς τόν κ. Γ. Παπαδόπουλον ὅπως πραγματοποιήση τά προαναγγελθέντα βήματα…
Ὁ κ. Γ. Παπαδόπουλος, ὡς Ἀρχηγός τῆς Ἐπαναστάσεως τῆς 1ης Ἰουνίου 1973, ἐξεπροσώπει μίαν διαδικασίαν καί ἕνα στόχον: Στόχος ἦτο τό δημοκρατικόν σύστημα ὡς διεμορφώθη τοῦτο εἰς τό Ψήφισμα… Διαδικασία ἦτο ἡ προπαρασκευή καί ἡ προκήρυξις βουλευτικῶν ἐκλογῶν ἐντός τοῦ 1974. Ὁ Λαός περιέβαλε μέ τήν ἐμπιστοσύνην του τόν κ. Γ. Παπαδόπουλον…
4. Ἡ παραμονή τοῦ κ. Γ. Παπαδοπούλου ἐπί 7ετίαν ὡς Προέδρου τῆς Δημοκρατίας, θά ἐξασφαλίση τήν ὁμαλήν προσγείωσιν τῆς πολιτικῆς μας ζωῆς ἐπί τοῦ ἐδάφους τῆς δημοκρατικῆς πραγματικότητος καί τήν ἐν συνεχείᾳ ἀδιατάρακτον τροχιοδρόμησιν αὐτῆς.
Μέ τήν ἐκπνοήν τῆς θητείας του ὡς Προέδρου τῆς Δημοκρατίας, λήγει ἡ ἱστορική ἀποστολή τοῦ κ. Γ. Παπαδοπούλου μέ τήν ἐκπλήρωσιν τῶν σκοπῶν τῶν Ἐπαναστάσεων τῆς 21ης Ἀπριλίου καί τῆς 1ης Ἰουνίου 1973 ὅσον καί τῆς λαϊκῆς ἐντολῆς τῆς 29ης Ἰουλίου 1973».
Καί στίς 31 Ἰουλίου 1973 συνέχιζε:
«Κάθε πολιτική περίοδος φέρει τήν σφραγίδα μιᾶς ἡγετικῆς προσωπικότητος.
Ἀπό τό 1967 ἡ Ἑλλάς ζῆ τήν ἐ π ο χ ή ν Π α π α δ ο π ο ύ λ ο υ…
Ὁ Λαός ἀντελήφθη τά ἡγετικά του προσόντα καί ἐτάχθη παρά τό πλευρόν του…
Παπαδόπουλον ἐψήφισεν ὁ Ἑλληνικός Λαός. Διότι ὁ Πρόεδρος τῆς Δημοκρατίας ἐκέρδισεν ὡς ἄτομον τήν ἀπεριόριστον ἐκτίμησιν τῆς πλειοψηφίας τοῦ Ἑλληνικοῦ λαοῦ καί προσωποποιεῖ μίαν μεταρρύθμισιν τήν ὁποίαν χρειάζεται ἐπειγόντως ἡ Χώρα καί ἐπιθυμεῖ ὁ Λαός».
