Πολλοί είναι εκείνοι που αναρωτιούνται για την τύχη της μεγάλης και θρυλικής Δυναστείας των Παλαιολόγων, η οποία ήταν η τελευταία αυτ...
Πολλοί είναι εκείνοι που αναρωτιούνται για την τύχη της μεγάλης και θρυλικής Δυναστείας των Παλαιολόγων, η οποία ήταν η τελευταία αυτοκρατορική οικογένεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Ιδρυτής της αυτοκρατορικής δυναστείας ήταν ο Μιχαήλ (Η΄) Παλαιολόγος, ο οποίος ανακηρύχθηκε αυτοκράτορας το 1261, όταν ανακατέλαβε την Κωνσταντινούπολη και κατέλυσε την Λατινική Αυτοκρατορία η οποία είχε ιδρυθεί μετά την Δ΄ Σταυροφορία. Η Δυναστεία των Παλαιολόγων διήρκεσε μέχρι τις 29 Μαΐου 1453 και την άλωση της Κωνσταντινούπολης από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, με τελευταίο βυζαντινό αυτοκράτορα των Κωνσταντίνο ΙΑ΄ Παλαιολόγο.
Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος είχε πέντε αδέλφια. Τον Ιωάννης (που βασίλεψε πριν τον Κωνσταντίνο και πέθανε το 1448), το Θεόδωρο (που πέθανε λίγους μήνες πριν τον Ιωάννη), τον Ανδρόνικο, τον Δημήτριο και τον Θωμά.
Ιωάννης Η΄Παλαιολόγος
Ο Ανδρόνικος που ήταν ασθενικός και μετέπειτα λεπρός, έγινε κυβερνήτης της Θεσσαλονίκης. Ωστόσο οι πληροφορίες για την τύχη του είναι συγκεχυμένες. Ο Λαόνικος Χαλκοκονδύλης αναφέρει ότι ο Ανδρόνικος μετέβη στον Μωρέα, στη Μαντίνεια και εκεί απεβίωσε, ενώ ο Θεόδωρος Σπανδούνης γράφει ότι μεταβαίνοντας με πλοίο στη Βενετία, απεβίωσε στο ταξίδι. Άλλη εκδοχή εκθέτει ο ιστορικός Γεώργιος Σφραντζής, αναφέροντας ότι ο Ανδρόνικος έγινε μοναχός στη μονή Παντοκράτορος της Κωνσταντινούπολης, όπου απεβίωσε το 1429 και ετάφη δίπλα στον πατέρα του· αλλά ο ψευδο-Σφραντζής ισχυρίζεται ότι έγινε μοναχός στη μονή Βατοπεδίου του Αγίου Όρους, όπου και απεβίωσε.
Ανδρόνικος Παλαιολόγος
Ο Δημήτριος, κυβερνήτης της Σπάρτης, παραβρέθηκε με τον αυτοκράτορα αδελφό του Ιωάννη στην ψευδοσύνοδο της Φεράρας – Φλωρεντίας. Μετά τον θάνατο του Κων/νου μοιράστηκε τον Μωριά με τον μικρό Θωμά. Ο Δημήτριος ήταν φιλότουρκος σκληρός άρχοντας, και μισούσε τον Θωμά. Η έδρα του ήταν ο Μυστράς, και όταν εξεγέρθηκαν εναντίον του, οι Τούρκοι τον βοήθησαν. Υποχρεώθηκε να παραχωρήσει τη μονογενή του θυγατέρα Ελένη, στον Μωάμεθ τον κατακτητή. Σε αντάλλαγμα ο Μωάμεθ τον διόρισε πρίγκηπα Αδριανουπόλεως και του παρέσχε ετήσια σύνταξη. Εκείνος μετάνιωσε για τη στάση του, και εκάρη ορθόδοξος μοναχός με το όνομα Δαβίδ.. Απεβίωσε το 1471. Η κόρη που παραχώρησε στον Μωάμεθ πέθανε σε σύντομο χρονικό διάστημα στο χαρέμι του σουλτάνου.
Ο δικέφαλος αετός με το μονόγραμμα (συμπίλημα) των Παλαιολόγων στο κέντρο, έμβλημα της Δυναστείας και της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Τοιχογραφία του 14ου αιώνα σε ναό.
Ο Θεόδωρος Παλαιολόγος είχε κόρη την Ελένη Παλαιολογίνα (1428 – 11 Απριλίου 1458) που ήταν σύζυγος του βασιλιά του φραγκικού Βασιλείου της Κύπρου Ιωάννη Β’. Το Φεβρουάριο του 1441 ο βασιλιάς παντρεύτηκε την πριγκίπισσα Ελένη, κόρη του Θεοδώρου Β’, δεσπότη του Μορέα από τον οίκο των Παλαιολόγων, στο ναό της Αγίας Σοφίας (σήμερα Σελιμιγιέ τζαμί) στη Λευκωσία. Η Βασίλισσα ενίσχυσε την Ορθόδοξη Εκκλησία της Κύπρου, που κατά τη διάρκεια της Φραγκοκρατίας αντιμετώπιζε πολλούς περιορισμούς. Η Ελένη με την επιρροή της κατόρθωσε να περιορίσει τις αρνητικές πρόνοιες της «Βούλλας” του Πάπα που εκδόθηκε το 1260. Θεωρείται ως η ιδρύτρια ναού αφιερωμένου στην Παναγία γνωστού σήμερα ως εκκλησία Παναγίας Χρυσαλινιώτισσας.
Ελένη Παλαιολογίνα
Ο Θωμάς, κυβερνήτης της Αχαΐας, μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453 και μετά την επέλαση των Τούρκων στην Πελοπόννησο το 1460, κατέφυγε στην Ιταλία, παίρνοντας μαζί του και την Τίμια Κάρα του Αποστόλου Ανδρέα. Εκεί ασπάστηκε τον καθολικισμός και ζούσε με χορηγίες από τον Πάπα μέχρι όπου και απεβίωσε το 1465. Τρία από τα τέσσερα παιδιά του, που είχε αποκτήσει από τη σύζυγό του Αικατερίνη, έζησαν στο εξωτερικό.
Θωμάς Παλαιολόγος
Η Ελένη Παλαιολογίνα Μπράνκοβιτς, η μεγαλύτερη από τις κόρες του Θωμά, ήταν η σύζυγος του δεσπότη της Σερβίας Λαζάρ Μπράνκοβιτς. Μετά τον θάνατο του συζύγου της ήταν για λίγο διάστημα το 1458 στην τριμελή επιτροπή που κυβέρνησε το δεσποτάτο. Ήταν κόρη του Θωμά Παλαιολόγου και της Αικατερίνη Ζαχαρία, πριγκίπισσας της Αχαΐας. Ο πατέρας της ήταν υιός του αυτοκράτορα Μανουήλ Η’ και της Ελένης Δραγάση, ενώ η μητέρα της ήταν κόρη του Κεντυρίωνος Β’ Ζαχαρία πρίγκιπας της Αχαΐας. Αδελφός της ήταν ο Ανδρέας Παλαιολόγος τιτουλάριος αυτοκράτορας του Βυζαντίου και αδελφή της η Ζωή (Σοφία). Το 1456 ο σύζυγός της γίνεται δεσπότης της Σερβίας. Μετά το θάνατο του συζύγου της, δύο χρόνια αργότερα, το 1458, η Ελένη ήταν στην τριμελή επιτροπή που κυβέρνησε το δεσποτάτο έως ότου αναλάβει ο Βόσνιος πρίγκιπας Στέφαν Τομάσεβιτς, που είχε παντρευτεί η κόρη της. Πέθανε ως μοναχή με το όνομα «Υπομονή” στις 7 Νοέμβριου του 1473.
Ελένη Παλαιολογίνα Μπράνκοβιτς
Η μικρότερη κόρη του Θωμά και της Αικατερίνης, η Ζωή, μεθοδεύθηκε από τον Πάπα Σίξτο Δ’ να παντρευτεί τον Ιβάν Γ’ για να προσηλυτίσει τους Ρώσους στον Ρωμαιοκαθολικισμό. Τελικά παντρεύτηκε (αφού βαπτίσθηκε Σοφία) κατά το ορθόδοξο τυπικό τον Ιβάν και απέκτησε μαζί του τέσσερις γιους. Ο Ιβάν Δ’ ο Τρομερός ήταν εγγονός της.Έτσι ο Ρώσος ηγεμόνας επιχείρησε να προβάλει τη Μόσχα ως «Τρίτη Ρώμη» και κληρονόμο της αυτοκρατορίας.
Ζωή Σοφία Παλαιολογίνα
Οι δύο επιζήσαντες γιοι του Δεσπότη Θωμά ήταν ο Ανδρέας, γεννημένος το 1453 και ο Μανουήλ, γεννημένος το 1455. Και οι δύο μεγάλωσαν στην Ιταλία.
Ο Μανουήλ έφυγε από την Ιταλία και αφέθηκε στο έλεος του Μωάμεθ, που του έδωσε κτήμα και επιδόματα. Νυμφεύτηκε και απέκτησε δύο γιους: τον Ιωάννη, που απεβίωσε σε νεαρή ηλικία και τον Ανδρέα που έγινε Μουσουλμάνος.
O πρώτος γιος του Θωμά, Ανδρέας, ως ο μεγαλύτερος ανιψιός του τελευταίου Αυτοκράτορα, θεωρείτο ως νόμιμος διάδοχος του Ρωμαϊκού θρόνου. Όμως νυμφεύτηκε μια γυναίκα του δρόμου της Ρώμης ονόματι Αικατερίνη. Αρχικά -και επειδή ο Πάπας αρνήθηκε να τον υποστηρίξει- πήγε να μείνει με την αδελφή του Ζωή (Σοφία) στη Μόσχα. Σχεδίαζε εκστρατεία ανακατάληψης του Μορέως από τους Τούρκους, η οποία τελικά δεν πραγματοποιήθηκε. Έδωσε τα δικαιώματα επί του Ρωμαϊκού θρόνου και τον τίτλο του στον Κάρολο Η΄ της Γαλλίας. Όταν απεβίωσε ο Κάρολος Η΄, κληροδότησε όλους τους τίτλους στον Φερδινάνδο της Αραγωνίας και την Ισαβέλλα Α΄ της Καστίλης. Τον Ιούνιο του 1502 απεβίωσε. Κάποιοι λένε πως απεβίωσε άτεκνος, άλλοι ότι είχε γιο ονόματι Κωνσταντίνο, που προσλήφθηκε διοικητής της Παπικής φρουράς. Τέλος Ρωσικά έγγραφα αναφέρουν μια κόρη του ονόματι Μαρία, την οποία η θεία της Ζωή (Σοφία) την πάντρεψε με τον Βασίλειο Μιχαήλοβιτς πρίγκιπα της Βερέγια.
Στον ενοριακό ναό του Λάντοφ, κοντά στο Πλύμουθ της Κορνουάλης, υπάρχει μια ορειχάλκινη πλάκα, στην οποία αναγράφεται ο θάνατος κάποιου Θεόδωρου Παλαιολόγου το 1636 στο Κλύφτον, που ετάφη στο Λάντοφ. Αυτός πιστεύεται πως είναι άμεσος απόγονος μέσω τεσσάρων γενεών του Θωμά Παλαιολόγου, αδελφού του τελευταίου βυζαντινού Αυτοκράτορα και συγκεκριμένα του γιου του Ιωάννη. Έχει υποστηριχθεί πως ο Ιωάννης ήταν ή ένας νόθος γιος του Θωμά ή το πραγματικό του όνομα ήταν Λεωνής. Ο Θεόδωρος Παλαιολόγος γεννήθηκε γύρω στα 1560. Προερχόταν από έναν από τους πολλούς Παλαιολόγους, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στο Πέζαρο της βόρειας Ιταλίας κατά τον 15ο και 16ο αιώνα. Ήταν ανιψιός δύο αρχόντων του Πέζαρο, του Λεωνίδα και του Σκιπιώνη Παλαιολόγου. Και οι τρεις τους καταδικάστηκαν για κάποια υποτιθέμενη δολοφονία. Ο Θεόδωρος εξορίστηκε από την Ιταλία και κατέφυγε στην Αγγλία (ίσως και για να γλυτώσει από την εχθρότητα του Πάπα Παύλου Ε και του διαδόχου του Γρηγορίου του ΙΕ) και παντρεύτηκε την ντόπια Mary Balls. Εκεί βρήκε εργασία ως πληρωμένος δολοφόνος και στρατιώτης στην υπηρεσία του Κόμη του Λίνκολν. Μεταξύ 1609 και 1621 πολέμησε ως μισθοφόρος στην Ολλανδία και στη συνέχεια έζησε στο Πλήμουθ. Τελικά εγκαταστάθηκε στην έπαυλη Κλίφτον στο Landulph της Κορνουάλης όπου και τελικά πέθανε στις 21 Ιανουαρίου 1636 και όπου και μέχρι και σήμερα σώζεται το αντίστοιχο μνημείο. Το 1795 κατά λάθος άνοιξαν τον τάφο του όπου και βρήκαν έναν σκελετό υψηλού αναστήματος με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, τη γαμψωτή μύτη και τη μακριά λευκή γενειάδα η οποία έφτανε κάτω από το στήθος.
Στην Κορνουάλη η χάλκινη πλάκα, η οποία γράφει στα αγγλικά:
«Ενθάδε κείται το σώμα Θεοδώρου του Παλαιολόγου, εκ Πισαύρου (σημ. Πιζάρο) Ιταλίας, του ορμωμένου κατ’ ευθεία γραμμή από του αυτοκρατορικού γένους των τελευταίων χριστιανών της Ελλάδος αυτοκρατόρων. Ήταν υιός του Καμίλλου, υιού του Πρόσπερου, υιού του Θεόδωρου, υιού του Ιωάννου, υιού του Θωμά, αδελφού του Κωνσταντίνου του Παλαιολόγου, του και τελευταίου της ηγεμονευσάσης εν Κωνσταντινουπόλει μέχρις της οθωμανικής αιχμαλωσίας βασιλικής γενεάς. Ο οποίος ενυμφεύθη Μαρία, θυγατέρα Ουλιέλμου Μπολς εκ Χαλδάης και έσχε πέντε τέκνα, Θεόδωρο, Ιωάννη, Φερδινάνδο, Μαρία και Δωροθέα. Απεδήμησε εις Κύριον εν Κλυφτώνη την 21 Ιανουαρίου 1636».
Ο Ζαμπέλιος (ιστορικός και λογοτέχνης) διερωτάται, ποιος είναι αυτός ο υιός του Θωμά Παλαιολόγου, που μνημονεύει η επιγραφή, αφού ο Θωμάς είχε μόνο δυο αγόρια, τον Ανδρέα και τον Μανουήλ.
Και απαντά ότι κατά την άποψη του το βέβαιο είναι ότι μετά τον θάνατο του Θωμά Παλαιολόγου και τη μετάβαση του υιού του Μανουήλ στην κατακτημένη Κωνσταντινούπολη ο μόνος γνωστός των βασιλικών Παλαιολόγων που απέμεινε στην Ευρώπη ήταν ο Ανδρέας, που ασπάστηκε τον Παπισμό και εγγράφως έδωσε τους τίτλους της κατακτημένης αυτοκρατορίας στους βασιλείς της Ισπανίας και της Γαλλίας.
Για τα παιδιά του Θεόδωρου Παλαιολόγου οι πληροφορίες είναι συγκεχυμένες. Το πρώτο του παιδί, ο Θεόδωρος, πέθανε βρέφος σε ηλικία δέκα εβδομάδων τον Σεπτέμβριο του 1601.
Η μεγαλύτερη κόρη του, η Δωροθέα παντρεύτηκε το 1656 τον Ουίλιαμ Άρουντελ του Κλύφτον από την Κορνουάλη. Στα γαμήλια κατάστιχα αναφέρεται ως Paleologus de stripe imperatorum. Επειδή ήταν τότε ηλικίας πενήντα ετών δεν φαίνεται να απέκτησε παιδί. Τάφηκε στο Λάντολφ στα 1681 και ο σύζυγός της στα 1684. Στο βιβλίο ταφής της διαβάζει κανείς: «Δωροθέα Παλαιολογίνα, του γένους των αυτοκρατόρων».
Η Μαρία, η μικρότερη κόρη του Θεόδωρου, πιθανώς δεν παντρεύτηκε ποτέ, πέθανε το 1674 και η τρίτη κόρη πέθανε πιο νέα.
Ως γιος του Θεόδωρου αναφέρεται ο Ιωάννης-Θεόδωρος Παλαιολόγος γεννήθηκε το 1611 και τριάντα χρόνια μετά βρέθηκε στα νησιά Μπαρμπάντος.
Ωστόσο αναφέρονται τέσσερα ακόμα παιδιά του και τα δυο με το όνομα Θεόδωρος.
-Ο πρώτος Θεόδωρος, πέθανε ως απλός ναύτης του στόλου του Καρόλου του Β’, στα 1693, και αυτό βεβαιώνεται από την στο Αγγλικό Κοινοβούλιο σωζόμενη διαθήκη του, την οποία υπογράφει: «Θεόδωρος Παλαιολόγος».
-Ο δεύτερος Θεόδωρος, γεννήθηκε το 1609 και έγινε λοχαγός του Αγγλικού στρατού. Πέθανε το 1644 και τάφηκε στο Αββαείο του Ουέστμίνστερ, όχι λόγω της αυτοκρατορικής καταγωγής του, αλλά επειδή πολέμησε με την πλευρά του Κοινοβουλίου κατά των Βασιλικών στον Εμφύλιο πόλεμο.
-Ο Ιωάννης που πολέμησε και έπεσε μαχόμενος στο πλευρό του Βασιλιά της Αγγλίας κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου στη μάχη του Naseby.
-Και ο Φερδινάνδος γεννημένος περί το 1615 που πολέμησε και αυτός στο πλευρό του Βασιλιά και μετά τη νίκη των κοινοβουλευτικών, αυτοεξορίστηκε στο μακρινό και εξωτικό Μπαρμπάντος όπου και είχε περιουσία από τη μεριά της μητέρας του. Το 1649 έγινε επικεφαλής της ενορίας του Αγίου Ιωάννη και τελικά πέθανε το 1678. Το 1831 ένας τυφώνας έπληξε την εκκλησία με αποτέλεσμα να αποκαλυφθεί το φέρετρό του το οποίο και τελικά άνοιξαν το 1844 για να σταματήσουν διάφορες περίεργες διαδόσεις.
Τον βρήκαν ανάποδα, σε σχέση με τους άλλους νεκρούς, με το κεφάλι στραμμένο στη Δύση και τα πόδια στην Ανατολή όπως ήταν το Βυζαντινό πρακτικό!
Το 1909 ανεγέρθη μνημείο με κίονες δωρικού ρυθμού και σε πέτρα από το ίδιο υλικό με αυτή του τάφου του πατέρα του και με την εξής επιγραφή:
«Here lyeth ye body of Ferdinando Paleologus Descended from ye imperial lyne Of ye last Christian Emperors of Greece Churchwarden of this Parish 1655-1656, Vestryman, Twentye years Died Oct. 3 1678».
Ο Φερδινάρδος είχε ένα γιο, τον Θεοδώριο ή Θεόδωρο που απεβίωσε ναυτικός στην Ισπανία το 1693.
Στη Σύρο, άλλος κλάδος της οικογένειας ισχυρίστηκε πως καταγόταν από ένα γιο του Ανδρόνικου Παλαιολόγου, Δεσπότη της Θεσσαλονίκης. Ένας άλλος κλάδος προέβαλε την καταγωγή του από τον Αυτοκράτορα Μανουήλ Β’ μέσω του Θεόδωρου, Δεσπότη του Μορέως και αδελφού του τελευταίου Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου. Ο Θεόδωρος είχε έναν γιο ονόματι Εμμανουήλ Πέτρο: απόγονοί του αξιώνουν πως είναι οι υπάρχοντες Παλαιολόγοι στη Μάλτα και στη Γαλλία. Ο συγγραφέας και διπλωμάτης Μωρίς Παλαιολόγκ (πέθανε το 1944) προβάλει αυτήν την καταγωγή από τον Εμμανουήλ, αλλά έχει Ρουμανικές ρίζες.
Οι γιοι του Αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β’ Παλαιολόγου (προ προ πάππου του Κωνσταντίνου Παλαιλολόγου) και της δεύτερης συζύγου του Γιολάντας (Ειρήνης) του Μοντφεράτ εντοπίζονται στη βόρειο Ιταλία. Ο κλάδος αυτός έσβησε το 1533 με τον θάνατο του Τζιαρτζότζιο ο οποίος εστερείτο νόμιμου διαδόχου. Οι Μομφεράτοι-Παλαιολόγοι εντοπίζονται στη συνέχεια στην Κεφαλλονιά μέχρι τον 17ο αι.
Κατά την άποψη του Ζαμπέλιου «Το νόμιμον Αυτοκρατορικόν γένος εξέλιπε εν Ιταλία προ πολλού. Όσοι αντιποιούνται δικαιώματα επί του Βυζαντινού διαδήματος, ή δεν κατάγονται κατ’ ευθείαν γραμμήν από Μανουήλ του Παλαιολόγου, αλλ’ εκ προηγουμένων της Αυτοκρατορίας μελών, ως λ.χ. οι Παλαιολόγοι του Πεδεμοντίου, ή κατάγονται εκ θηλέων, ως οι του Ρωσικού θρόνου κάτοχοι», που σημειωτέον και αυτοί όλοι εξέλειψαν.
