Του Χρήστου Κωνσταντινίδη Ο εορτασμός της Εργατικής Πρωτομαγιάς καθιερώθηκε ως ημέρα μνήμης για μία εξέγερση που γράφτηκε με μελανά γράμμ...
Του Χρήστου Κωνσταντινίδη
Ο εορτασμός της Εργατικής Πρωτομαγιάς καθιερώθηκε ως ημέρα μνήμης για μία εξέγερση που γράφτηκε με μελανά γράμματα στις σελίδες της παγκόσμιας ιστορίας και έμεινε γνωστή ως «η σφαγή του Χάιμαρκετ». Αναφέρεται δηλαδή στα γεγονότα του Μαΐου του 1886, όταν τα εργατικά συνδικάτα στο Σικάγο ξεσηκώθηκαν διεκδικώντας το 8ωρο και καλύτερες συνθήκες εργασίας. Κατά τη διάρκεια πορείας σκοτώθηκαν 7 αστυνομικοί και 4 διαδηλωτές, μετά από ρίψη δυναμίτη, ενώ από την έκρηξη και τις μετέπειτα συγκρούσεις τραυματίστηκαν περισσότεροι από 70 διαδηλωτές.
Λίγες δεκαετίες μετά, πριν η Τουρκία διαδεχθεί το οθωμανικό κράτος, είχαν δημιουργηθεί από τους Νεότουρκους και τις κεμαλικές αρχές τα περιβόητα Τάγματα Εργασίας, τουρκιστί Αμελέ Ταμπουρλαρί, στα οποία όχι μόνο δεν θα εορταζόταν ποτέ η Εργατική Πρωτομαγιά, αλλά οι άνθρωποι πέθαιναν καθημερινά από τις κακουχίες. Αλλά ποιος να ενδιαφερόταν τότε για ανθρώπινα και εργατικά δικαιώματα που καταπατούνταν;
Το κάλεσμα της Πρωτομαγιάς
Η Πρωτομαγιά ήταν μία ιδιαίτερη ημέρα στον Πόντο και γιορταζόταν με ιδιαίτερα έθιμα, λουλούδια, στεφάνια, το νερό της Πρωτομαγιάς, το «λαλεμαν» των ζώων στα παρχάρια. Όπως αναφέρει η φιλόλογος Γιώτα Ιωακειμίδου, «στόλιζαν με λουλούδια όχι μόνον τα σπίτια, αλλά και τα ζώα. Κρεμούσαν στον λαιμό τους άνθη Μασούρας (αγριοτριανταφυλλιάς ), γιατί πίστευαν ότι έχει μαγικές ιδιότητες και στα πτηνά κρεμούσαν κλαδιά κερατίτσας. Με τα λουλούδια που μάζευαν έφτιαχναν το μαγικό νερό: έριχναν μέσα στο νερό 7 διαφορετικά άνθη,τα άφηναν όλη νύχτα και το πρωί έπιναν από αυτό. Οδηγούσαν τα ζώα στα παρχάρια χτυπώντας τα με με τρία χλωρά κλαδιά. Έφτιαχναν και μικρούς σταυρούς από κλαδιά και τα κρεμούσαν στα κωδώνια τους μαζί ένα κομμάτι κόκκινο πανί και ένα κεφάλι σκόρδο, για το μάτι.Τα οδηγούσαν στα παρχάρια με την ευχή: «στείρα να πας, γαστρομέντζα να έρθεσαι»….Την μέρα της Πρωτομαγιάς στόλιζαν με λουλούδια τα κεφάλια αγελάδων αρνιών, κοριτσιών».
Προσχέδιο του Ολοκαυτώματος των Εβραίων
Τα Τάγματα Εργασίας ήταν μία από τις μεθόδους εθνοκάθαρσης των χριστιανικών πληθυσμών. Σύμφωνα με ιστορικούς αποτέλεσε το προσχέδιο του Ολοκαυτώματος των Εβραίων. Βλέπετε το συγκεκριμένο πλάνο είχε εμπνευστή τον Γερμανό Συνταγματάρχη, Λίμαν Φον Σάντερς (1855-1929), ο οποίος είχε αναλάβει στρατιωτικός σύμβουλος και ακολούθως προήχθη σε στρατηγό και κατέστη Αρχιστράτηγο του στρατού της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατά τον Α’ Παγκόσμο Πόλεμο. Μάλιστα τιμήθηκε για τις «υπηρεσίες« του στο σουλτανάτο με τον τίτλο του πασά.
Σύμφωνα με τον ομότιμο καθηγητή Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, Κωνσταντίνο Φωτιάδη, στα Αμελέ Ταμπουρλαρί «μέχρι το τέλος του 1917 περισσότεροι από 200.000 Έλληνες είχαν καταταγεί, ηλικίας 15 έως 48 ετών. Πολλοί από αυτούς πέθαναν από την κακομεταχείριση, τις ασθένειες, την πείνα και το κρύο».
Για τις τεράστιες ανθρώπινες απώλειες των Ταγμάτων Εργασίας δεν υπάρχουν αναφορές μόνο σε Έλληνες ιστορικους και λογοτέχνες (όπως ο Ηλίας Βενέζης), αλλά και σε Τούρκους. Φωτεινό παράδειγμα αποτελεί το άρθρο της Τουρκάλας ερευνήτριας Αϊσέ Χουρ στην εφημερίδα «Taraf» στις 12 Οκτωβρίου 2008, το οποίο αναδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Ποντιακή Γνώμη» τον Απρίλιο του 2009.
Η έρευνά της της αποτελεί μία από τις σημαντικότερες μαρτυρίες Γενοκτονίας και μπορείτε να τη διαβάσετε παρακάτω:
Εσωτερικοί εχθροί
Υπεύθυνοι για την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και την ήττα στους Βαλκανικούς Πολέμους θεωρήθηκαν κυρίως οι μη μουσουλμανικοί πληθυσμοί. Έτσι, στις 22 Μαΐου 1914, με έκτακτο νόμο, εκλήθησαν να παρουσιαστούν στον οθωμανικό στρατό όλοι οι άρρενες που έμειναν εκτός της οσμανικής οικογένειας. Όμως πολύ λίγοι από τους μη μουσουλμάνους μπόρεσαν να κάνουν φυσιολογική στρατιωτική θητεία. Οι περισσότεροι απ’ αυτούς υπηρέτησαν σε μονάδες των μετόπισθεν, που ονομάσθηκαν amele taburlari (οι γεζίντι εξαιρέθηκαν του μέτρου αυτού, πληρώνοντας ως αντίτιμο το ποσόν των 1.500 λιρών Τουρκίας).
Και δεν κλήθηκαν να υπηρετήσουν στις μάχιμες μονάδες, επειδή για τους Νεότουρκους οι μη μουσουλμάνοι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας δεν θεωρούνταν «πολίτες», αλλά «εσωτερικοί εχθροί».
Μάλιστα, για τον Κουστσούμπασι Εσρέφ, αρχηγό της μυστικής υπηρεσίας των Νεοτούρκων (Teşkilat-ı Mahsusa), οι μη μουσουλμάνοι ήταν «εσωτερικά καρκινώματα».
Τα αμελέ ταμπουρού ήταν στρατιωτικές μονάδες που δεν διέθεταν οπλισμό και συγκροτήθηκαν όχι για να πολεμήσουν τον εχθρό στο μέτωπο, αλλά δραστηριοποιούνταν στα μετόπισθεν για να παρέχουν υπηρεσίες και υποστήριξη διοικητικής μέριμνας στις μάχιμες μονάδες. Υπήρχαν επίσης Τάγματα Εργασίας Γυναικών (Kadin Amele Taburlari), που αποτελούνταν κυρίως από χωρικές, Τάγματα Αιχμαλώτων (Usera Taburlari) και τάγματα που επανδρώνονταν από εργάτες επί πληρωμή. Την περίοδο εκείνη ο οθωμανικός στρατός αποτελούνταν από 726.000 μάχιμους στρατιώτες, ενώ δεν υπάρχουν στοιχεία για εκείνους που υπηρετούσαν στα τάγματα εργασίας. Σύμφωνα με υπολογισμούς, στρατολογήθηκαν στα τάγματα εργασίας περί τα 100.000 άτομα.
Μερικά στοιχεία που μπορέσαμε να μάθουμε από την επίσημη αλληλογραφία της εποχής είναι τα εξής:
Σε μέρος των ταγμάτων εργασίας της 1ης Στρατιάς υπηρετούσαν 4.811 μουσουλμάνοι, 11.939 Ρωμιοί, 7.318 Αρμένιοι και 1.671 Εβραίοι. Σε μέρος του δυναμολογίου της Στρατιωτικής Διοίκησης Μετόπισθεν Χαλεπίου υπάγονταν τα 1ο, 2ο και 3ο Τάγματα Εργασίας, και των Ταγμάτων Εργασίας Αντέπ (Antep), Κιουτάχειας (Kütahya), Χαλεπίου, Νεάπολης (Nevşehir), Ντενιζλί (Denizli) και Αϊδινίου ο συσχετισμός ήταν ο ακόλουθος: 1.872 μουσουλμάνοι, 1.494 Ρωμιοί, 664 Αρμένιοι και 175 Εβραίοι.
Σε μέρος του δυναμολογίου των ταγμάτων εργασίας του 9ου Σώματος Στρατού ο συσχετισμός ήταν ο ακόλουθος: Επί συνολικού αριθμού 6.172 ατόμων οι 4.869 ήταν Αρμένιοι και οι 1.199 ήταν Ρωμιοί.
Στα τάγματα εργασίας Μαγνησίας, Βουρλών, Μπουρνόβα, Αττάλειας, Μενεμένης, Νυμφαίου, Σμύρνης και Φώκαιας υπηρετούσαν 2.672 μουσουλμάνοι, 5.872 Αρμένιοι, 1.135 Ρωμιοί και εβραίοι. Στο τάγμα εργασίας Προύσας υπηρετούσαν μόνο 500 εβραίοι.
Σε ορισμένα τάγματα εργασίας υπηρετούσαν μόνον Ρωμιοί ή μόνο Αρμένιοι, ενώ υπήρχαν και τάγματα με Αρμένιους και Ρωμιούς.
Εργάτες δούλοι
Στα τάγματα εργασίας δεν υπηρετούσαν μόνο αμόρφωτοι άνθρωποι, αλλά και γιατροί, φαρμακοποιοί, μηχανικοί και άλλα μορφωμένα άτομα διαφόρων επαγγελμάτων. Δινόταν βαρύτητα σε τεχνικά επαγγέλματα, κυρίως σιδηρουργούς, ξυλουργούς, πετράδες, κτίστες κτλ. Οι «στρατιώτες» αυτοί ήταν υποχρεωμένοι να εργάζονται στις διανοίξεις δρόμων, κατασκευές γεφυρών, καναλιών, διωρύγων, σιδηροδρομικών γραμμών, στο σπάσιμο πέτρας στα λατομεία, στις εκχιονίσεις δρόμων, στις διανοίξεις τάφων, στην εξόρυξη κάρβουνου, θείου και αλατιού, στην υλοτομία, στο θέρισμα δημητριακών, στην καταπολέμηση της ακρίδας, στη συλλογή φλαμουριού, στην παραγωγή παστουρμά και σε μια σειρά άλλες εργασίες.
Φυσικά, δεν είναι δύσκολο να αντιληφθεί κανείς την κατάσταση στρατωνισμού και διαβίωσης στα τάγματα εργασίας. Τη στιγμή που ακόμα και στις μάχιμες μονάδες οι συνθήκες διαβίωσης ήταν πολύ κακές, μπορεί να αντιληφθεί κανείς τι συνέβαινε στα τάγματα εργασίας.
Το νερό, τα τρόφιμα, τα φαγητά, η θέρμανση και τα υλικά καθαριότητας ήταν πολύ περιορισμένα ή δεν υπήρχαν καθόλου. Οι στρατιώτες τις περισσότερες φορές δεν έβρισκαν ούτε μια κουβέρτα να σκεπαστούν και κοιμούνταν σε άθλιες παράγκες ή στην ύπαιθρο. Η χολέρα, ο εξανθηματικός τύφος, η φυματίωση, η δυσεντερία, η σύφιλη και όλες οι ασθένειες της εποχής θέριζαν τους «στρατιώτες» που υπηρετούσαν στα τάγματα εργασίας. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μάλιστα, η κατάσταση ήταν τόσο τραγική που είχαν συγκροτηθεί τάγματα ασθενούντων από την ίδια ασθένεια, όπως για παράδειγμα τάγμα συφιλιδικών.
Λαμβανομένου υπόψη του ποσοστού των μη μουσουλμάνων στο σύνολο του πληθυσμού, δημιουργούνται σοβαρές αμφιβολίες για το κατά πόσο τα τάγματα εργασίας συγκροτήθηκαν για να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους οι άνθρωποι αυτοί στο κράτος. Αυτό που αντιλαμβάνεται κανείς, είναι ότι τα τάγματα εργασίας συγκροτήθηκαν για να τους κρατήσουν μακριά από το μέτωπο και στο διάστημα αυτό να τους εκμεταλλευτούν μέχρι το μεδούλι.
Ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Τουρκία την περίοδο εκείνη, Χένρι Μοργκεντάου, γράφει:
«Τους είχαν μετατρέψει σε εργάτες διάνοιξης δρόμων και σε μεταφορικά ζώα. Ήταν υποχρεωμένοι να κουβαλούν στις πλάτες τους όλα τα εφόδια του στρατού, και όσο κουβαλούσαν το βαρύ τους φορτίο, υπέφεραν από το μαστίγιο και από τις ξιφολόγχες των Τούρκων».
Ο ίδιος αναφέρει περιστατικά στα οποία οι μη μουσουλμάνοι στήνονταν στη σειρά και εκτελούνταν ανά 50 και 100 άτομα από τους Τούρκους.
Αυτά ήταν, αν και όχι οι μοναδικές, οι κύριες αιτίες για τις οποίες οι μη μουσουλμάνοι απέφευγαν τη στράτευσή τους στον οθωμανικό στρατό. Μετά από έναν χρόνο, αυτοί οι νέοι, που τους κρατούσαν μακριά από τον οθωμανικό στρατό επί έξι αιώνες, συμμετείχαν σε εξεγέρσεις όπως αυτή του Ζεϊτούν (Zeytun) και θεωρήθηκαν μαζικά από τον «κυρίαρχο λαό» ως «προδότες του κράτους».
Πηγή: infognomonpolitics, newpost.gr
