Η οριοθέτηση των ΑΟΖ Ελλάδας-Αιγύπτου προκάλεσε την οργή της Τουρκίας. Η Άγκυρα απειλεί να αντιδράσει με στρατιωτικά μέτρα. Συνέντευξη στη...
Η οριοθέτηση των ΑΟΖ Ελλάδας-Αιγύπτου προκάλεσε την οργή της Τουρκίας. Η Άγκυρα απειλεί να αντιδράσει με στρατιωτικά μέτρα. Συνέντευξη στην DW του Γερμανού ειδικού για θέματα Μέσης Ανατολή Στέφαν Ρολ.
Η υπογραφή της ελληνοαιγυπτιακής σύμβασης πριν λίγες ημέρες για την οριοθέτηση των Αποκλειστικών Οικονομικών Ζωνών (ΑΟΖ) των δύο χωρών στην Ανατολική Μεσόγειο προκάλεσε νέα ένταση με την Τουρκία.
Η Άγκυρα προειδοποίησε πως σε περίπτωση που απειληθούν οι διεκδικήσεις της θα κάνει χρήση όπλων.
Σε συνέντευξη του στην Deutsche Welle, ο Στέφαν Ρολ, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας Εγγύς και Μέσης Ανατολής της δεξαμενής σκέψης Ίδρυμα Επιστήμης και Πολιτικής του Βερολίνου, αναλύει την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί.
Φραγμός στη Τουρκία
Ο Γερμανός ειδήμονας παραδέχεται πως η σύναψη της ελληνοαιγυπτιακής σύμβασης τον αιφνιδίασε.
Για σχεδόν 15 χρόνια οι δύο χώρες διαπραγματευόταν την οριοθέτηση της ΑΟΖ και ξαφνικά την Πέμπτη οι υπουργοί Εξωτερικών των δύο χωρών υπέγραψαν τη σύμβαση στο Κάιρο.
Η βιασύνη σχετίζεται σύμφωνα με τον Στέφαν Ρολ άμεσα με τη σύμβαση για την οριοθέτηση των ΑΟΖ που υπέγραψαν η Τουρκία και η Λιβύη το Νοέμβριο του 2019.
Η Ελλάδα και η Αίγυπτος τη θεώρησαν ως σοβαρή απειλή των συμφερόντων τους.
«Το ζητούμενο ήταν να τεθεί ένας φραγμός στην Τουρκία».
Ο κ. Ρολ διερωτάται όμως εάν με τις εσπευσμένες διαδικασίες που ακολουθήθηκαν, η Αθήνα και το Κάιρο κατάφεραν να διαπραγματευτούν τη σύμβαση «στην εντέλεια».
Γεγονός είναι πάντως ότι συνεχίζονται οι διαπραγματεύσεις για την οριοθέτηση των ΑΟΖ των δύο χωρών από την περιοχή ανατολικά της Ρόδου ως το Καστελόριζο.
Όπως όμως τονίζει, «πρωταρχική σημασία είχε να σταλεί στην Άγκυρα το μήνυμα ότι δεν αποδέχονται η Τουρκία να καθορίζει τα θαλάσσια σύνορα».
Αναφερόμενος στην ένταση που επικρατεί στις σχέσεις της Τουρκίας με την Αίγυπτο ο Σ. Ρολ επισημαίνει πως δεν είναι πρόσφατη.
«Πρώτα απ’ όλα αφορά σίγουρα τα αποθέματα φυσικού αερίου.
»Η εκμετάλλευση του είναι σημαντική για την Αίγυπτο.
»Η αιγυπτιακή ενεργειακή στρατηγική στοχεύει στις εξαγωγές φυσικού αερίου σε μεγάλη κλίμακα.
»Τελικά ωστόσο η αντιπαράθεση με την Τουρκία έχει μεγαλύτερες διαστάσεις».
Αφετηρία της είναι το στρατιωτικό πραξικόπημα ενάντια στην κυβέρνηση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας το 2013.
Το Κάιρο υποπτεύεται πως η Τουρκία εξακολουθεί να την υποστηρίζει.
Πολλά στελέχη της Μουσουλμανικής Αδελφότητας βρίσκονται εξόριστα στην Τουρκία.
«Η αιγυπτιακή ηγεσία αισθάνεται ότι απειλείται σοβαρά από την Τουρκία, την κατηγορούν ότι σχεδιάζει αντιπραξικόπημα».
Η υπάρχουσα αντιπαράθεση κλιμακώθηκε το τελευταίο διάστημα και λόγω της εμπλοκής της Τουρκίας στη Λιβύη:
«Για το Κάιρο είναι πολύ απειλητικό ότι η Άγκυρα ξαφνικά ανακατεύεται στα εσωτερικά της».
Κίνδυνος ένοπλης σύγκρουσης
Παρά το γεγονός ότι οι ΑΟΖ Ελλάδας-Αιγύπτου και Τουρκίας- Λιβύης εν μέρει αλληλοεπικαλύπτονται, ο Στέφαν Ρολ δεν θεωρεί αναπόφευκτη την ένοπλη αντιπαράθεση:
«Ούτε η Τουρκία ούτε η Ελλάδα και σίγουρα όχι η Αίγυπτος αναζητούν την ένοπλη σύγκρουση – προπαντός επειδή το αποτέλεσμα θα ήταν αβέβαιο».
«Όμως» επισημαίνει ο Στέφαν Ρολ, «ποτέ δεν ξέρεις τι μπορεί να προκύψει σε αυτή περιοχή».
«Ξαφνικά, κάπου πέφτουν μερικοί πυροβολισμοί και απότομα αυτό το περιστατικό αναπτύσσει τη δική του δυναμική».
Επί της αρχής όμως «κανείς δεν ενδιαφέρεται στα σοβαρά για μια τέτοια τροπή».
Πάρα ταύτα, γεγονός είναι ότι το αιγυπτιακό κοινοβούλιο έδωσε πράσινο φως στον πρόεδρο Αμπντέλ Φατάχ ελ Σίσι για μια στρατιωτική επέμβαση στη Λιβύη.
Ο κίνδυνος μιας άμεσης ένοπλης εμπλοκής στη Λιβύη με δυνάμεις που υποστηρίζονται από την Τουρκία είναι ορατός. Ο Στέφαν Ρολ δέχεται την ένσταση.
«Οπωσδήποτε, αυτό πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη.
»Το θεωρώ πάντως ρεαλιστικό η Αίγυπτος να παρέμβει στη Λιβύη με στρατεύματα της.
»Στόχος τους θα είναι να υπερασπισθούν τα υπάρχοντα μέτωπα.
»Δεν πρόκειται για μια επεκτατική στρατηγική.
»Πρόθεση δεν θα είναι η προέλαση ως την Τρίπολη ρισκάροντας μια άμεση σύγκρουση με την Τουρκία.
»Η Αίγυπτος θέλει να υποστηρίξει τους συμμάχους της, τις δυνάμεις γύρω από τον στρατηγό Χαφτάρ».
Ποιος θα μπορούσε να αναλάβει ρόλο μεσολαβητή;
Ποιοι εξωτερικοί παράγοντες θα μπορούσαν να παρέμβουν προκειμένου να αποκλιμακωθεί η ένταση που έχει δημιουργηθεί μετά τις πρόσφατες οριοθετήσεις των ΑΟΖ;
Παλιότερα αυτό το ρόλο τον αναλάμβαναν κυρίως οι ΗΠΑ.
Μέχρι στιγμής όμως η Ουάσιγκτον δεν έχει αποφασίσει εάν και ποια πλευρά θα υποστηρίξει: την Τουρκία ενάντια στην Αίγυπτο και τη Ρωσία ή αντίστροφα, εκτιμά ο Γερμανός αναλυτής.
«Πέραν αυτού, υπάρχει μια νέα εξέλιξη.
»Οι σχέσεις ΗΠΑ-Αιγύπτου δεν είναι τόσο καλές όσο παλιά.
»Έχουν δημιουργηθεί ρήγματα.
»Η Αίγυπτος συμπεριφέρεται σε πολλά με παρόμοιο τρόπο όπως η Τουρκία.
»Αντίθετα με τη βούληση των ΗΠΑ, το Κάιρο αγόρασε όπως και η Άγκυρα, ρωσικά οπλικά συστήματα.
»Ο καθένας παίζει το δικό του παιχνίδι και δεν λαμβάνει υπόψη τις παραδοσιακές δομές συμμαχίας».
Αλλά και η ΕΕ φαίνεται να αποτυγχάνει ως μεσολαβητής.
Της λείπει μια ενιαία στάση έναντι της Τουρκίας.
Η Γαλλία, για παράδειγμα, έχει σαφώς τοποθετηθεί ενάντια στην Άγκυρα, άλλα κράτη μέλη τηρούν διαφορετική στάση.
Κατά πόσο θα μπορούσε η Γερμανία να αναλάβει διαμεσολαβητικό ρόλο;
Θα ήταν αποδεκτό από όλους τους εμπλεκόμενους;
«Αποδεκτό ναι, γιατί οι Γερμανοί σαφώς δεν έχουν κανένα συμφέρον», πιστεύει ο Στέφαν Ρολ.
«Το ερώτημα ωστόσο είναι εάν η Γερμανία διαθέτει αρκετό κύρος για να επιφέρει αποτελέσματα σε αυτήν την περιοχή.
»Έχω σίγουρα αμφιβολίες για αυτό».
Η «Διαδικασία του Βερολίνου», μια πρωτοβουλία που ξεκίνησε η Γερμανία για την επίλυση της εμφύλιου πολέμου στη Λιβύη δεν επέφερε μέχρι στιγμής απτά αποτελέσματα.
Οι μάχες συνεχίζονται, το εμπάργκο όπλων δεν τηρείται.
«Η Γερμανία δεν είναι αρκετά ισχυρή.
»Προς το παρόν μπορεί να βοηθήσει μόνο βραχυπρόθεσμα σε μια οξεία κατάσταση».
Ο Στέφαν Ρολ αναφέρει ως παράδειγμα το τηλεφώνημα μεταξύ της καγκελάριου Μέρκελ και του Τούρκου προέδρου Ερντογάν πριν από λίγες εβδομάδες που βοήθησε να αποτρέψει μια ένοπλη σύγκρουση μεταξύ τουρκικών και ελληνικών πολεμικών πλοίων στο Αιγαίο.
Αραβικός κόσμος και Ισραήλ
Αναφερόμενος στο ρόλο των αραβικών κρατών ο Στέφαν Ρολ διαπιστώνει ότι όσοι δεν είναι άμεσοι γείτονες δεν ενδιαφέρονται και τόσο για το ζήτημα των ΑΟΖ.
Το Κατάρ είναι στο πλευρό της Τουρκίας, στο έδαφος της λειτουργεί τουρκική βάση και στηρίζει τη Μουσουλμανική Αδελφότητα.
Η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα βρίσκονται στο πλευρό της Αιγύπτου και στέκονται αρνητικά απέναντι στην Τουρκία.
«Τα κράτη της Βόρειας Αφρικής, από την άλλη πλευρά» επισημαίνει ο Στέφαν Ρολ, «παραμένουν σε μεγάλο βαθμό ουδέτερα, δεν παίρνουν άμεση θέση και τελικά προσπαθούν να διατηρήσουν καλές σχέσεις και με τις δύο πλευρές».
Εντύπωση προκαλεί η σιωπή του Ισραήλ σε ό,τι αφορά την αντιπαράθεση για τις ΑΟΖ – παρότι έχει άμεσα συμφέροντα.
Έχει συνάψει συμφωνία ΑΟΖ με την Κύπρο και προφανώς κατέληξε σε άτυπη συνεννόηση με το Λίβανο και την Αίγυπτο για το ποιος δικαιούται ποιες θαλάσσιες περιοχές.
Εκτός αυτού, εδώ και χρόνια το Τελ Αβίβ βρίσκεται στο στόχαστρο της κριτικής της Άγκυρας.
Γιατί δεν αναμειγνύεται στην τρέχουσα αντιπαράθεση;
Προφανώς επειδή η ισραηλινή κυβέρνηση αντιμετωπίζει μεγάλα εσωτερικά προβλήματα, τονίζει ο κ. Ρολ.
Έπειτα οι σχέσεις με την Αίγυπτο είναι διφορούμενες.
Ναι μεν βελτιώθηκαν αλλά «μακροπρόθεσμα επικρατεί πλήρης ασάφεια για το πώς θα εξελιχθεί η Αίγυπτος.
»Επίσης, οι Ισραηλινοί ανησυχούν για την αγορά ρωσικών μαχητικών αεροσκαφών από το Κάιρο πριν από λίγες εβδομάδες».
Η πιο ενδιαφέρουσα χώρα για το Ισραήλ στην περιοχή είναι σύμφωνα με τον Στέφαν Ρολ, «σίγουρα η Τουρκία.
»Οικονομικά έχει να προσφέρει περισσότερα και επομένως είναι πολύ πιο σημαντική για την ισραηλινή οικονομία.
»Στην πραγματικότητα, το Ισραήλ δεν έχει κανένα συμφέρον να χειροτερεύσουν οι σχέσεις του με την Τουρκία».
Πηγή: Deutsche Welle/Παναγιώτης Κουπαράνης
