Πώς θα είναι ο κόσμος το 2035 - Τα τρία σενάρια για το μέλλον της ανθρωπότητας

Το μέλλον είναι πάντα απρόβλεπτο. Ωστόσο ο άνθρωπος μπορεί να κάνει εικασίες σύμφωνα πάντα με τις εξελίξεις που λαμβάνουν χώρα στο παρόν. Ο...

Το μέλλον είναι πάντα απρόβλεπτο. Ωστόσο ο άνθρωπος μπορεί να κάνει εικασίες σύμφωνα πάντα με τις εξελίξεις που λαμβάνουν χώρα στο παρόν.

Ο δρ. Επαμεινώνδας Χριστοφιλόπουλος, αναπληρωτής πρόεδρος της Ομάδας Στρατηγικών Προβλέψεων και Προοπτικής Διερεύνησης της ελληνικής κυβέρνησης ανέλυσε τρία σενάρια του ΟΟΣΑ για το πως θα είναι ο κόσμος στο μέλλον ο κόσμος αναλύει. Οι δρόμοι τους οποίους θα ακολουθήσει η ανθρωπότητα σίγουρα έχουν έντονη γεύση τεχνολογία. Πώς θα είναι όμως; Θα είναι διασυνδεδεμένοι ή η τεχνολογία θα εντείνει την διαφορετικότητα;

«Φανταστείτε ένα εννιάχρονο κοριτσάκι, που ετοιμάζεται να διασχίσει τον δρόμο. Στέκεται προσεκτικά στο πεζοδρόμιο, κοιτάζει δεξιά και αριστερά και αφού ελέγξει ότι ο δρόμος είναι ασφαλής, ετοιμάζεται να τον διασχίσει. Κι εκείνη ακριβώς την στιγμή, καθώς κάνει το πρώτο βήμα, πετάγεται από το πουθενά ένα... υποβρύχιο και χτυπάει το κοριτσάκι. Αυτή είναι η νέα πραγματικότητα που βιώνει ο κόσμος. Οι προκλήσεις μπροστά δεν είναι απλά πολλές, είναι και απρόσμενες και απαιτούνται διαφορετικές προσεγγίσεις για να τις κατανοήσουμε»: Μεταφέροντας το γλαφυρό παράδειγμα του υποβρυχίου, ο δρ Επαμεινώνδας Χριστοφιλόπουλος, αναπληρωτής πρόεδρος της Ομάδας Στρατηγικών Προβλέψεων και Προοπτικής Διερεύνησης της ελληνικής κυβέρνησης, περιγράφει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ τις σημαντικές προκλήσεις, που αντιμετωπίζουν ακόμα και μεγάλοι οργανισμοί, όπως ο ΟΟΣΑ, στην προσπάθειά τους να προετοιμαστούν για ένα μέλλον με πιθανά απροσδόκητα γεγονότα μεγάλου αντίκτυπου.

Η αναφορά του στον ΟΟΣΑ δεν είναι τυχαία. Το παράδειγμα του υποβρυχίου αναφέρθηκε ακριβώς σε πρόσφατη εκδήλωση της Μονάδας Στρατηγικής Προοπτικής Διερεύνησης του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), με την ευκαιρία των 60 του χρόνων, σε μια από τις τελευταίες παρουσίες του Άνχελ Γκουρία ως προέδρου του.

Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης, η Μονάδα παρουσίασε έκθεσή της, στην οποία περιγράφονται τρία σενάρια για το πιθανό μέλλον της ανθρωπότητας το 2035 και αναζήτησε τις ενδεχόμενες επιπτώσεις τους στο μέλλον του Οργανισμού. «Αν ένας οργανισμός 60 ετών όπως ο ΟΟΣΑ ενδιαφέρεται για τη ανθεκτικότητά του, ποιος έχει την πολυτέλεια να αγνοήσει τις προκλήσεις του μέλλοντος, που ήδη βρίσκονται μπροστά μας;» διερωτάται ο δρ Χριστοφιλόπουλος, ο οποίος συντόνισε τη συζήτηση πάνω στο ένα από τα τρία σενάρια, εκπροσωπώντας την ελληνική Μονάδα Προοπτικής Διερεύνησης στην προεδρία της κυβέρνησης.

Κάθε οργανισμός και κράτος πρέπει να προετοιμαστεί για το απροσδόκητο

«Στην πραγματικότητα», προσθέτει, «κάθε οργανισμός και κράτος πρέπει να προετοιμαστεί για το απροσδόκητο, καθώς έρχονται αντιμέτωπα με την ταχεία αλλαγή και την αβεβαιότητα. Δυστυχώς, τα κράτη που το κάνουν δεν είναι πολλά. Παρότι όλες οι κοινοτικές χώρες έχουν πλέον έναν εκπρόσωπο που ασχολείται με το foresight, μόνο ένας πολύ μικρός πυρήνας κρατών στην ΕΕ -αρχής γενομένης από τη Φινλανδία, τη Γερμανία και την Ισπανία- έχει δομημένη ομάδα προοπτικής διερεύνησης (foresight) σε επίπεδο κεντρικής κυβέρνησης. Στο γκρουπ αυτών των χωρών προστέθηκε πρόσφατα και η Ελλάδα. Ακόμα και σε επίπεδο εταιρειών, που θα έπρεπε να είναι πιο ανήσυχες και ευέλικτες, το foresight δεν είναι αρκετά ανεπτυγμένο».

Κατά τον δρα Χριστοφιλόπουλο, απαραίτητος είναι και ο συντονισμός των κρατών για την από κοινού αντιμετώπιση των προκλήσεων του μέλλοντος. Κι αυτό διότι, σε μια περίοδο που η τεχνολογία κάνει συνεχή άλματα σε πεδία όπως η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής ή η Τεχνητή Νοημοσύνη και η συνθετική βιολογία, η ανθρωπότητα δεν αποκλείεται να βρεθεί μπροστά σε δυσάρεστες εκπλήξεις, οικονομικές, κοινωνικές και ηθικές, αν δεν υπάρξει συντονισμός μεταξύ των κρατών. Η χάραξη σεναρίων μπορεί ακριβώς να βοηθήσει στην καλύτερη προετοιμασία και τον απαραίτητο συντονισμό.

Τα τρία σενάρια

«Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει το μέλλον. Η αξία των σεναρίων έγκειται στο ότι βοηθούν να υπάρξει παραγωγικός προβληματισμός για τις πιθανές εκδοχές του μέλλοντος μέσα σε μια κυβέρνηση ή έναν οργανισμό ή μια επιχείρηση» εξηγεί ο δρ Χριστοφιλόπουλος και προσθέτει πως στα τρία σενάρια του ΟΟΣΑ περιλαμβάνονται αναδυόμενες αλλαγές και τάσεις, που θα μπορούσαν να επηρεάσουν τον κόσμο με απρόβλεπτους τρόπους τα επόμενα 15 χρόνια.

Το πρώτο σενάριο (Multitrack World, Κόσμος πολλών Τροχιών) για το 2035 περιγράφει έναν πιθανό κόσμο, όπου η ανθρωπότητα έχει διαμορφωθεί σε πολλούς ξεχωριστούς, και σε μεγάλο βαθμό παράλληλους σχηματισμούς/ομάδες (clusters), καθένας εκ των οποίων λειτουργεί μέσα στο δικό του ψηφιακό οικοσύστημα, με τις δικές του υποδομές. Γιατί συνέβη αυτό; Η επιθυμία των κρατών -και των πληθυσμών τους- να διατηρήσουν την αυτονομία τους, να προστατευτούν από εξωτερικές παρεμβάσεις και να προωθήσουν τις τοπικές οικονομίες, ήταν αυτή που οδήγησε στον σχηματισμό των διαφορετικών αυτών υποδομών μεταξύ των clusters. Υποδομών ολοένα και πιο ασύμβατων με εκείνες που διαθέτουν τα άλλα clusters είτε αυτές αφορούν hardware είτε λογισμικό είτε υπηρεσίες. «Αυτό το σενάριο δημιουργεί ερωτήματα σχετικά με το πώς ο ΟΟΣΑ θα μπορούσε να λειτουργήσει καλύτερα σαν γέφυρα μεταξύ ανταγωνιστικών οντοτήτων και πώς θα μπορούσε να προωθήσει καθολικές παγκόσμιες αρχές, σε ένα πλαίσιο δυνητικά αποκλινουσών αξιών και ορισμών της ευημερίας» επισημαίνει ο δρ Χριστοφιλόπουλος.

Το δεύτερο σενάριο (Virtual Worlds, Εικονικοί Κόσμοι) ιχνηλατεί ένα πιθανό μέλλον, κατά το οποίο το μεγαλύτερο μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας -είτε αυτό αφορά εργασία είτε διασκέδαση- λαμβάνει χώρα σε εξαιρετικά εμβυθιστικούς (immersive) και συναρπαστικούς χώρους εικονικής πραγματικότητας, ενώ υπάρχει μεγάλη πίεση από τους πολίτες για τη δημιουργία τέτοιου είδους χώρων, που θα είναι παγκόσμια συνδεδεμένοι και διαλειτουργικοί. Τα κράτη ελέγχουν ποιο hardware και ποιες δημιουργικές ελευθερίες επιτρέπεται να αξιοποιούν οι πολίτες μέσα στο εικονικό αυτό σύμπαν, μέσω ρυθμιστικών μέτρων. Κι η διπλωματία είναι πιο χρήσιμη και σύνθετη από ποτέ, καθώς οι σχέσεις μεταξύ κρατών, εταιρειών που ελέγχουν τις ψηφιακές πλατφόρμες και των χρηστών τους (καταναλωτών και δημιουργών) απαιτούν «λεπτό» χειρισμό. «Αυτό το σενάριο εγείρει ερωτήματα σχετικά με τα είδη διακυβέρνησης που μπορεί να απαιτηθούν για την αντιμετώπιση ζητημάτων πολιτικής στον εικονικό χώρο, καθώς και ποιες σχέσεις με μη κρατικούς φορείς μπορεί να χρειαστεί να αναπτύξει ο ΟΟΣΑ, προκειμένου να συμβάλει αποτελεσματικά στην παγκόσμια συνεργασία σε αυτή τη νέα κυρίαρχη διάσταση της ανθρώπινης ζωής» επισημαίνει.

Στο τρίτο σενάριο (Vulnerable World, Ευάλωτος Κόσμος) η τεχνολογία έχει προοδεύσει ακόμα ταχύτερα από ό,τι αναμενόταν και η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει μια σειρά από κρίσιμες υπαρξιακές απειλές και ευκαιρίες που απαιτούν μια άνευ προηγουμένου επιπέδου, σχεδόν τέλεια παγκόσμια συνεργασία, προκειμένου να προστατευθούν τα ζωτικά κοινά συμφέροντα του πληθυσμού. Άλματα έχουν γίνει στους τομείς της μείωσης εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, αλλά αυτό δεν εμποδίζει την περιβαλλοντική υποβάθμιση σε άλλα πεδία. Η τεχνητή νοημοσύνη, η συνθετική βιολογία και οι εξελίξεις στο Διάστημα δημιουργούν τεράστιες ευκαιρίες, αλλά έρχονται «πακέτο» με προκλήσεις που ενδέχεται να αποδειχθούν καταστροφικές για τον πολιτισμό. Η αυτοματοποιημένη παραγωγή έχει ανοίξει τον δρόμο για την παραγωγή αρκετών αγαθών, ώστε να καλύπτονται οι βασικές υλικές ανάγκες του πληθυσμού, αλλά ταυτόχρονα έχει οδηγήσει σε ακραίες ανισότητες και συγκεντρώσεις εξουσίας, που διαβρώνουν τα θεμέλια της δημοκρατίας. Στο σκηνικό αυτό, οι θεσμοί αντιμετωπίζουν θεμελιώδη ερωτήματα για το ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος τους στην προστασία της ανθρωπότητας από την πρωτόγνωρη δύναμή της να καταστρέψει την ίδια της την προοπτική. Αυτό το σενάριο εγείρει ερωτήματα σχετικά με το πώς μπορεί να πραγματοποιηθεί αποτελεσματική διακυβέρνηση των παγκόσμιων κοινών προκλήσεων σε αυτούς τους βασικούς τομείς, καθώς και τη δυνητική συμβολή του ΟΟΣΑ.

«Τα σενάρια καταρτίστηκαν με γνώμονα το μέλλον του ΟΟΣΑ, ωστόσο περιγράφουν τρεις εξίσου πιθανές πραγματικότητες στο κοντινό μέλλον, και εγείρουν ερωτήματα για τον τρόπο που θα μπορούσε να προετοιμαστεί μια χώρα όπως η Ελλάδα» σημειώνει ο δρ Χριστοφιλόπουλος..protothema.gr