Κι όμως η έκφραση είναι «λάθος»... Το κουτί της Πανδώρας δεν ήταν καθόλου… κουτί!

  Η Πανδώρα (παν + δώρα) ήταν μια μορφή της ελληνικής μυθολογίας, όπου αναφέρεται ως η πρώτη θνητή γυναίκα, αιτία όλων των δεινών κατά τον ...

 

Η Πανδώρα (παν + δώρα) ήταν μια μορφή της ελληνικής μυθολογίας, όπου αναφέρεται ως η πρώτη θνητή γυναίκα, αιτία όλων των δεινών κατά τον Ησίοδο, αντίστοιχη της βιβλικής Εύας. Την Πανδώρα την έφτιαξαν οι θεοί, πανέμορφη και ποθητή, για να τιμωρήσουν τους ανθρώπους μετά την παράτολμη πράξη του Προμηθέα που έκλεψε τη φωτιά από τον Ήφαιστο και την έδωσε στους ανθρώπους.

Οι θεοί της έδωσαν πολλά δώρα: η Αφροδίτη την ομορφιά της, ο Απόλλωνας το ταλέντο στη μουσική, ο Ερμής της έδωσε την τέχνη του λόγου και η Αθηνά τα ρούχα της, εξ ου και το όνομα Πανδώρα. Η Πανδώρα παντρεύτηκε τον Επιμηθέα, αδερφό του Προμηθέα, και ο Δίας έδωσε στην Πανδώρα σαν δώρο για το γάμο της ένα όμορφο πιθάρι. Με μία προϋπόθεση όμως, ότι ποτέ αυτή δεν θα το ανοίξει.

Από ανοησία, περιέργεια ή σκόπιμα, η Πανδώρα σύμφωνα με το μύθο άνοιξε το πιθάρι και αποδέσμευσε στην ανθρωπότητα όλα τα δεινά -την ασθένεια, την απόγνωση, την κακία, την πλεονεξία, τα γηρατειά, το θάνατο, το μίσος, τη βία, τη σκληρότητα και τον πόλεμο- που ήταν κρυμμένα σε αυτό. Όταν η Πανδώρα κατάλαβε ότι συμβαίνει κάτι ολέθριο το έκλεισε γρήγορα, αλλά μέσα στον πίθο είχε μείνει μόνο η ελπίδα.



Η λέξη που χρησιμοποίησε ο Ησίοδος για να περιγράψει το δοχείο ήταν «πίθος» – δηλαδή πιθάρι. Ο Έρασμος, όταν μετέφρασε τον Ησίοδο στα λατινικά αντί για πίθος διάβασε «πυξίς» που ήταν ένα σκεύος με καπάκι, ένα είδος κουτιού -η λέξη «πυξίς» από την οποία η δική μας πυξίδα σήμαινε κουτί, και αργότερα μόνο άρχισε να σημαίνει το όργανο προσανατολισμού. Από τη λέξη πυξίς, μέσω λατινικών, παράγεται και το αγγλικό box, όπως και το γαλλικό boîte (κουτί).

Μέσα από τον Έρασμο και τη μετάφρασή του έμαθε η Ευρώπη κι όλος ο κόσμος τον γοητευτικό μύθο της Ελληνίδας Εύας. Το λάθος πέρασε και σε πίνακες ζωγραφικής, διδάχτηκε στα σχολεία, παγιώθηκε και τελικά επέστρεψε και στη χώρα μας. Στην πραγματικότητα θα έπρεπε να λέμε «το πιθάρι της Πανδώρας» ωστόσο κάτι τέτοιο, πλέον, είναι μάλλον αδόκιμο.

Η Πανδώρα και ο μύθος της διαφυγής των κακών και των καταστροφών του κόσμου, απεικονίστηκε από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα σε εκατοντάδες έργα τέχνης. Κρατώντας το κουτί της και συνεχίζοντας την παρεξήγηση μέσα στους αιώνες.