Ίων Δραγούμης για τον ΠΡΩΤΟΜΑΣΤΟΡΑ του Μακεδονικού Αγώνα: «Ο θάνατός του είναι ζωή στους κουρασμένους από τη μετριότητα του κόσμου» Αυτός ήταν ο Παύλος Μελάς που ΠΕΦΤΕΙ ΜΑΧΟΜΕΝΟΣ σαν σήμερα στα 1904

O θάνατός του είναι ζωή στους κουρασμένους από τη μετριότητα του κόσμου. Ο θάνατός του ανασταίνει τους κοιμισμένους, ταράζει τους μαργωμ...

O θάνατός του είναι ζωή στους κουρασμένους από τη μετριότητα του κόσμου. Ο θάνατός του ανασταίνει τους κοιμισμένους, ταράζει τους μαργωμένους, δυναμώνει τους αδύνατους, δροσίζει τους διψασμένους, ο θάνατος του Νέου, ο θάνατος του Ωραίου ο θάνατος του Αντρείου... Ψυχή, ψυχή ωραία, γλυκιά πενταπάρθενη που ερωτεύτηκες το θάνατο, δίδαξε μας, ω, μάθε μας να μη πονει και να μην καίει το αντίκρισμα της αγωνίας σου, ψυχή ωραία πενταπάρθενη".
(Ιων Δραγούμης)




13 Οκτωβρίου 1904: Θάνατος του Παύλου Μελά

Μικρό Βιογραφικό

Γιος του Μιχαήλ Μελά, γεννήθηκε στη Μασσαλία το 1870, μορφώθηκε στην Αθήνα και μεγάλωσε σ' ένα περιβάλλον με έντονο τον εθνικό παλμό. Το 1886 μπήκε στη σχολή Ευελπίδων. Αποφοίτησε με το βαθμό του ανθυπολοχαγού του πυροβολικού. Το 1892 πήρε γυναίκα του τη Ναταλία, κόρη του Maκεδόνα Στέφανου Δραγούμη, η οποία του στάθηκε εξαίρετη σύντροφος και συνεργάτιδα. Η εθνική περιπέτεια του 1897 τον πλήγωσε βαθιά. Πιστεύοντας όμως ότι η χώρα θα ξαναβρεί το δρόμο της, αντέδρασε μέσα στο κλίμα της απογοήτευσης που τότε κυριαρχούσε. Δημιουργεί στη Μακεδονία έναν μαχητικό εθνικό πυρήνα ενάντια των βουλγάρικων σχεδίων και γίνεται η ψυχή του κινήματος. Στις 24 Φεβρουαρίου 1904, με διαταγή της τότε ελληνικής κυβέρνησης, ήρθε στη Μακεδονία , μαζί με άλλους 4 αξιωματικούς γιa να συγκεντρώσει στοιχεία και να μελετήσει προσωπικά την κατάσταση. Στις 10 Ιουλίου του ίδιου χρόνου, ξαναήρθε μόνος στη Μακεδονία σαν ζωέμπορος στην Κοζάνη και τη Σιάτιστα , όπου οργάνωσε το πρώτο σώμα του. Κυκλοφορούσε με το ψευδώνυμο Μίκης Ζέζας. Ξαναγύρισε στην Αθήνα και κατόρθωσε να ιδρύσει το Μακεδονικό Κομιτάτο. Ξαναήρθε γιa τρίτη και τελευταία φορά στη Μακεδονία στις 18 Αυγούστου 1904.

Διοικούσε ένα σώμα 35 αντρών, όμως ουσιαστικά ήταν αρχηγός όλων των ανταρτικών ομάδων που δρούσαν στις περιφέρειες Μοναστηρίου και Καστοριάς. Ο αγώνας ήταν σκληρός, γιατί ούτε δοκιμασμένους οδηγούς είχαν, ούτε εύκολα μπορούσαν να τροφοδοτηθούν. Τους δυσκόλευαν πολύ και οι αδιάκοπες βροχές. Εκτός αυτών οι τουρκικές αρχές είχαν πληροφορηθεί το πέρασμα από τα σύνορα αυτού του ελληνικού σώματος και το καταδίωκαν με ενισχυμένο στρατιωτικό απόσπασμα. Ο Μελάς άρχισε αμέσως να αντιδρά εναντίον των κομιτατζήδων για να ξεκαθαρίσει την περιοχή , αλλά και γιά να οργανώσει την τοπική άμυνα. Κέντρο των επιχειρήσεών του ήταν τα χωριά Νεγοβάνη και Λέχοβο. Τη δράση του συνέχισε αδιάκοπα ως τις 13 Οκτωβρίου 1904.

Εκείνη την ημέρα βρισκόταν στο χωριό Στάτιστα, που σήμερα προς τιμή του ονομάζεται Μελάς. Η συμμορία κομιτατζήδων του Μήτρου Βλάχου, τον πρόδωσε. Τουρκικό απόσπασμα κύκλωσε το χωριό και το τμήμα του Μελά. Έπειτα από άμυνα δύο ωρών αποφάσισαν έξοδο. Πρώτος όρμησε ο Μελάς που πληγώθηκε θανάσιμα και πέθανε έπειτα από μισή ώρα.

Η είδηση του ηρωικού θανάτου του συγκλόνισε το πανελλήνιο. Ολόκληρη η Αθήνα πένθησε. Ο θάνατός του έγινε αφορμή να τρέξουν στη Μακεδονία πολλοί Έλληνες αξιωματικοί. Ο αγώνας για την απελευθέρωση της Μακεδονίας οργανώθηκε, απλώθηκε, γιγαντώθηκε για να καταλήξει στους νικηφόρους Βαλκανικούς πολέμους του 1912-13. Ο Μελάς στάθηκε ο πρωτομάρτυρας γιά το ξαναγύρισμα της Μακεδονίας στους κόλπους της ελληνκής πατρίδας.