Είχαν χρώματα τα Γλυπτά του Παρθενώνα; Αλήθειες και (βρετανικά) ψέματα

   Μπορεί στη σύγχρονη ανθρώπινη συνείδηση να έχει επικρατήσει ως δεδομένη η λαμπερή κατάλευκη μαρμάρινη εικόνα των Γλυπτών του Παρθενώνα, ...

  

Μπορεί στη σύγχρονη ανθρώπινη συνείδηση να έχει επικρατήσει ως δεδομένη η λαμπερή κατάλευκη μαρμάρινη εικόνα των Γλυπτών του Παρθενώνα, στην πραγματικότητα όμως ο εντυπωσιακός αρχαίος γλυπτός κόσμος ήταν εκθαμβωτικά πολύχρωμος. Το γεγονός αυτό δεν αποτελεί κάποια νέα ανακάλυψη, όπως ισχυρίζεται για επικοινωνιακούς λόγους το Βρετανικό Μουσείο μέσα από την πρόσφατη δημοσίευση συγκεκριμένης μελέτης επί των ελληνικών παρθενώνιων γλυπτών που εκθέτει, αλλά έχει καταγραφεί ανά τους αιώνες σε πλήθος γραπτών ιστορικών πηγών, έχει παρουσιαστεί σε σειρά αναπαραστάσεων και έχει μελετηθεί επισταμένως από Ελληνες και ξένους επιστήμονες.



Από τις πλέον χαρακτηριστικές ιστορικές αποδείξεις της πολυχρωμίας που χαρακτήριζε τον διάκοσμο του Παρθενώνα αποτελεί το τεράστιο άγαλμα της Αθηνάς Παρθένου που φιλοτεχνήθηκε από τον Φειδία και τοποθετήθηκε εντός του ναού. Αν και το εν λόγω αριστούργημα έχει δυστυχώς καταστραφεί, ο αρχαίος ιστορικός Παυσανίας το περιγράφει ξεκάθαρα στα γραπτά του ως χρυσελεφάντινο, καλυμμένο δηλαδή με χρυσό και ελεφαντόδοντο.

Μπλε, κόκκινο, πράσινο: Αναπαράσταση της ΒΔ γωνίας του θριγκού του Παρθενώνα σύμφωνα με τα τρέχοντα επιστημονικά δεδομένα (ψηφιακή επεξεργασία αναπαράστασης του F. C. Penrose - 1852)


Η πρωταγωνιστική παρουσία των χρωμάτων στα γλυπτά τεχνουργήματα του Παρθενώνα επιβεβαιώθηκε πλήρως πριν από αρκετά χρόνια. «Το 1992, όταν έγινε η αποξήλωση από το μνημείο των πλακών της ζωοφόρου της δυτικής πλευράς, διαπιστώσαμε ότι υπάρχουν χρώματα στα ενδύματα ορισμένων ιππέων και σε μορφές του δυτικού αετώματος, αλλά και κόκκινα χρώματα στις μετόπες, τόσο τις δυτικές όσο και τις ανατολικές. Αποδείχτηκε λοιπόν πως η παρουσία του χρώματος είναι γενικευμένη και όχι τμηματική», εξηγεί στο «ΘΕΜΑ» ο γενικός διευθυντής του Μουσείου της Ακρόπολης, καθηγητής Αρχαιολογίας, Νικόλαος Σταμπολίδης, και προσθέτει: «Τα χρόνια που ακολούθησαν, Ελληνες αρχαιολόγοι και συντηρητές, με τη συνεργασία ξένων συναδέλφων τους, προχώρησαν σε πολλές εξειδικευμένες μελέτες σχετικά με την πολυχρωμία των Γλυπτών του Παρθενώνα, αρχής γενομένης από το 2007. Ηδη από το 2010 είχε δημοσιευτεί στην έκδοση “Circumlitio” σχετικό άρθρο της αρχαιολόγου Χριστίνας Βλασσοπούλου, ενώ ακολούθησαν και άλλες εμπεριστατωμένες μελέτες».

Ο κ. Σταμπολίδης αποκαλύπτει μάλιστα πως αυτή την περίοδο βρίσκεται σε εξέλιξη ένα νέο πρόγραμμα, υπό την ευθύνη του ίδιου και του ανώτερου συντηρητή αρχαιοτήτων του Μουσείου της Ακρόπολης, Κωνσταντίνου Βασιλειάδη, μέσα από το οποίο αποδεικνύεται πειραματικά όχι μόνο ποια ήταν, αλλά κυρίως πώς φαίνονταν τα αυθεντικά χρώματα του Παρθενώνα με την αρχαία μέθοδο. «Θέλουμε να αποδείξουμε ποια ακριβώς χρώματα υπήρχαν και πώς φαίνονταν. Γιατί το ότι υπήρχαν χρώματα είναι γνωστό. Αν επισκεφτεί κάποιος τον πρώτο όροφο του Μουσείου της Ακρόπολης, όπου φιλοξενούνται τα αρχαϊκά έργα, θα δει ότι έχουν σωθεί πλούσια χρώματα στα ενδύματα των Κορών και των Ιππέων. Από τα πλέον χαρακτηριστικά παραδείγματα παρουσίας χρώματος αλλά επιζωγραφισμένων μορφών είναι η Πεπλοφόρος Κόρη με τα καστανά μαλλιά, τα κόκκινα χείλη και τα 15 ζώα που είναι ζωγραφισμένα στο ένδυμά της».

Χρώματα στον Παρθενώνα: Οι χρωστικές που διασώθηκαν έως σήμερα είναι χρώματος μπλε (αζουρίτης, αιγυπτιακό μπλε), κόκκινου (κόκκινη ώχρα, κόκκινο του μολύβδου) και πράσινου (κονιχαλκίτης)

Μπλε, κόκκινο, πράσινο

Ιδιαίτερα ενδιαφέροντα και κατατοπιστικά ήταν τα στοιχεία που προέκυψαν από τη μακροχρόνια και συστηματική διερεύνηση της αρχαίας πολυχρωμίας του Παρθενώνα και των Προπυλαίων, που έχει ξεκινήσει από το 2015 και είναι σε εξέλιξη, της δρος Ελένης Αγγελακοπούλου, χημικού μηχανικού, προϊσταμένης του Τμήματος Συντήρησης της Υπηρεσίας Συντήρησης Μνημείων Ακρόπολης (ΥΣΜΑ), μέρος των οποίων έχουν δημοσιευτεί στο έγκριτο διεθνές περιοδικό «Journal of Archaeological Science».

Οπως προκύπτει από την εν λόγω διερεύνηση, οι χρωστικές που χρησιμοποιήθηκαν για τη διακόσμηση των οριζόντιων γείσων του Παρθενώνα και διασώθηκαν έως σήμερα είναι χρώματος μπλε (αζουρίτης, αιγυπτιακό μπλε), κόκκινου (κόκκινη ώχρα, κόκκινο του μολύβδου) και πράσινου (κονιχαλκίτης). Επιπλέον, διαφορετικές χρωστικές του ίδιου χρώματος χρησιμοποιήθηκαν σκόπιμα από τους αρχαίους ζωγράφους για την απεικόνιση διαφορετικών σχεδίων στο ίδιο μοτίβο, με στόχο να επιτύχουν ιδιαίτερες χρωματικές και τονικές αποχρώσεις, ενισχύοντας έτσι το τελικό αισθητικό αποτέλεσμα.

Σχετικά με την αρχαία τεχνική ζωγραφικής, προκύπτει ότι το πρώτο στάδιο ήταν η κατεργασία της επιφάνειας με λιθοξοϊκά εργαλεία, προκειμένου να αυξηθεί η επιφανειακή τραχύτητα και να ενισχυθεί η πρόσφυση των χρωμάτων με το υπόστρωμα. Στη συνέχεια, το σχέδιο χαρασσόταν με αιχμηρό εργαλείο. Ειδικά στην περίπτωση των γεωμετρικών μοτίβων, χαράσσονταν οριζόντιες και κάθετες γραμμές δημιουργώντας ένα πλέγμα τετραγωνικών σχημάτων, το οποίο διευκόλυνε τον χρωματισμό του μοτίβου. ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩ