«ΤΟΝ ΕΣΦΑΞΑΝ των Γρεβενών τον Άφοβο Δεσπότη, ΤΟΝ ΕΣΦΑΞΑΝ τον Άξιον του Γένους Πατριώτη»... Αρχές Οκτωβρίου η ΔΟΟΦΟΝΙΑ... του Εθνομάρτυρα Μητροπολίτη Γρεβενών, ΑΙΜΙΛΙΑΝΟΥ ΛΑΖΑΡΙΔΗ από τους Νεότουρκους!

Μητροπολίτης Γρεβενών Αιμιλιανός Λαζαρίδης (1877-1911)  Tον εσφαξαν τών Γρεβενών τον άφοβο Δεσπότη, τον εσφαξαν τον αξιον του Γένο...

Μητροπολίτης Γρεβενών Αιμιλιανός Λαζαρίδης (1877-1911) 

Tον εσφαξαν τών Γρεβενών τον άφοβο Δεσπότη,

τον εσφαξαν τον αξιον του Γένους στρατιώτη. 

Θρήνησε, μάνα, θρήνησε κι άλλη μεγάλη μίτρα, 

που την αίματοκύλισαν της λευτεριάς, τά φύτρα.(Γ.Σουρής)

Η φύση πανηγύριζε, μά ό λαός θρηνούσε εκείνη τήν όκτωβριάτικη μέρα του 1911, πού ό μαρτυρικός δεσπότης τούς ευλογούσε όλους γιά στερνή φορά άπ' τό θρόνο του, καθώς εξερχόταν νεκρός στους δρόμους των Γρεβενών. Τόν συνόδευαν οι μητροπολίτες Καστοριάς, Σισανίου καί Σιατίστης, Σερβίων καί Κοζάνης, εξήντα ιερείς, σαράντα διδάσκαλοι, φωτογράφοι καί πλήθος πολύ, κι ας είχε απαγορεύσει ή τουρκική κυβέρνηση νά προσκληθούν όλοι οι Χριστιανοί. Ένα χρόνο αργότερα, δροσεροί οί κλώνοι της λευτεριάς θά άνθιζαν στό χώμα πού σκέπασε τόν Αιμιλιανό, αναστημένοι καί από τή δική του θυσία.

   

Όταν εξελέγη Μητροπολίτης Γρεβενών, ό χριστιανικός πληθυσμός της περιοχής δοκιμαζόταν σκληρά. Ήταν ακόμη πολύ νωπές οι μνήμες της εξέγερσης του Ίλιντεν καί της αγριότητας των Βουλγάρων πάνω από 22 χωριά τελείως κατεστραμμένα, 40.000 άστεγοι, ή μισή σοδειά καμένη καί τά περισσότερα ζώα λεία τών κομιτατζήδων. Άλλά καί ό απολογισμός του ένοπλου αγώνα πού ακολούθησε ήταν σκληρός. Δέν είναι, λοιπόν, παράξενο πού ό πληθυσμός υποδέχτηκε μέ ανακούφιση τό Νεοτουρκικό κίνημα καί τό Σύνταγμα, ελπίζοντας σ' ένα ειρηνικό μέλλον. Κι ό ίδιος ό Αιμιλιανός, στήν αρχή πίστεψε στά απατηλά κηρύγματα τών Νεότουρκων. Γρήγορα όμως αποκαλύφθηκε τό δόλιο προσωπείο τους μέ τόν αφοπλισμό τών Ελλήνων, τήν κατάργηση τών εκκλησιαστικών καί εκπαιδευτικών προνομίων, τόν εμπορικό αποκλεισμό, τίς απελάσεις Ελλήνων υπηκόων, τήν κατάρτιση τουρκικών συμμοριών, τίς εκτελέσεις ιερέων, δασκάλων, προκρίτων, παλιών οπλαρχηγών καί άλλων. Παράλληλα, οί Ευρωπαϊκές Δυνάμεις στόχευαν μέ μεταρρυθμιστικές επεμβάσεις στή διασφάλιση τών δικών τους συμφερόντων στή Βαλκανική. Στή δέ Δυτική Μακεδονία ό Ελληνισμός ειχε νά άντιμετρηθεϊ καί μέ τή ρουμανική προπαγάνδα, πού συμπράττοντας μυστικά μέ τους Τούρκους, προσπαθούσε νά προσεταιριστεί τους Βλάχους.

     Τόν κίνδυνο αφελληνισμού της Μακεδονίας διείδε πρώτος ό Οικουμενικός Πατριάρχης Ιωακείμ Γ' καί μετέβαλε την εκκλησιαστική πολιτική του γιά την ευρύτερη περιοχή της Μακεδονίας από αμυντική σε άνακτητική. Τοποθέτησε σέ νευραλγικές μητροπόλεις καί επισκοπές προικισμένους καί κατά κανόνα νέους στήν ηλικία ιεράρχες, γιά νά αντιμετωπίσουν τή βουλγαρική καί ρουμανική διείσδυση. Αλέξανδρος Θεσσαλονίκης, Γερμανός Καστοριάς καί αργότερα Αμασείας, Ιωακείμ Μοναστηρίου, Χρυσόστομος Δράμας, ό μετέπειτα Σμύρνης, Φώτιος Κορυτσάς, Αιμιλιανός Πέτρας, Ειρηναίος Χαλκιδικής, Θεοδώρητος Νευροκοπίου, Κωνσταντίνος Σερρών, Στέφανος Εδέσσης, Γρηγόριος Στρωμνίτσης, ό μετέπειτα Κυδωνιών, Ειρηναίος Μελενίκου, Παρθένιος Δοϊράνης, ανήκουν όλοι στή χορεία εκείνη.

     Ό από Πέτρας Αιμιλιανός αναλαμβάνοντας καθήκοντα Μητροπολίτου ήταν μόλις 33 ετών. Γεννημένος τό 1877 στά Πέρματα, ένα ελληνικό τουρκόφωνο χωριό του Ικονίου, από ευσεβείς καί φιλοπάτριδες γονείς, τόν Χαράλαμπο καί τή Θεανώ, ανάμεσα σέ άλλα οκτώ αδέλφια, έμαθε τά πρώτα γράμματα στήν ιδιαίτερη πατρίδα του. Στή Μεγάλη του Γένους Σχολή αργότερα καί φοιτητής στή Θεολογική Σχολή της Χάλκης, νεοχειροτονηθείς στή Μητρόπολη Κυζίκου, πρωτοσύγκελος της Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης καί ενεργό μέλος της Όργάνωσης Θεσσαλονίκης , Επίσκοπος Πέτρας στή Μητρόπολη Μοναστηρίου· άπ' όπου περνά καταθέτει τή μαρτυρία του. Χαρακτηριστικό είναι πώς όταν κάποτε οι Βούλγαροι ετοιμάζονταν νά επιτεθούν, Δεκαπενταύγουστο ανήμερα, στό ναό της Κλαμπουτίστης, γιά νά εγκαταστήσουν Βούλγαρο παπά, ό Αιμιλιανός έσπευσε νά κλειστεί ολονυχτίς στό ναό μέ τούς λίγους Χριστιανούς του χωριού. Κι απαντούσε στους Τούρκους αστυνομικούς πού τόν καλούσαν καί στους Βούλγαρους πού μαζεμένοι ωρύονταν άπ' εξω: «Μόνο νεκρός βγαίνω από μέσα!».

     Στά Γρεβενά τοποθετείται ώς Μητροπολίτης, όταν οί Τούρκοι απαίτησαν τή μετάθεση του προκατόχου του Άγαθαγγέλου. Σύσσωμος τότε ό λαός τών Γρεβενών ξεχύθηκε νά υποδεχτεί μέ πανηγυρισμούς τόν νέο ποιμενάρχη του κι άς ξεσηκώθηκαν άπ' τίς πρώτες κιόλας μέρες οί λυμαινόμενοι τόν Ελληνισμό.   

Παρεμποδίζουν οί Τούρκοι τίς περιοδείες του στά χωριά μέ την πρόφαση ότι εισηγείται στους χωρικούς νά μην παραδώσουν τά όπλα τους. Κι ό καϊμακάμης (υποδιοικητής) Γρεβενών τόν ψέγει ότι δήθεν διέταξε τούς ιερείς νά μή δηλώνουν γάμους καί γεννήσεις. Τόνι απειλούν μέ πρόστιμα. Κι άπό τήν άλλη οί Ρουμάνοι αρπάζουν άποθρασυμένοι όποια εκκλησία ή σχολείο θέλουν, αφήνοντας τούς Έλληνόπαιδες στό ύπαιθρο ή εξαναγκάζοντας τους νά παρακολουθούν τό ρουμανικό σχολείο. Πράος καί φιλήσυχος ό Δεσπότης, μά συνάμα ανυποχώρητος κι ακέραιος. Περιέρχεται τά χωριά της επαρχίας του, λειτουργεί, κηρύττει, παρηγορεί, στηρίζει. Όργανώνει μέ προσοχή εθνικές ομάδες. Δηλώνει νομοταγής, μά δέν παύει νά εργάζεται μέ ζήλο γιά τήν ελευθερία. Διαμαρτύρεται, άξιοι κι επιτυγχάνει τήν ίδρυση καί συντήρηση ελληνικών σχολείων κι ορθόδοξων ναών.

   

Μπήκε έτσι ό Όκτώβρης του 1911.

 Πρωτομηνιά λειτούργησε στό Σνίχοβο (σήμερα Δεσπότης). Κι έφυγε κατά τό μεσημέρι άπό κει μέ τό διάκονο Δημήτριο Άναγνώστου καί τόν αγωγιάτη Αθανάσιο Φασούλα. Τήν έπαύριο, Κυριακή, θά λειτουργούσαν στους Γριντάδες (σήμερα Αιμιλιανός), μία ώρα δρόμο μέ τό υποζύγιο.

 Ειδοποιημένοι, βγήκαν οί κάτοικοι σέ προϋπάντηση καί τόν έβλεπαν νά κατεβαίνει τήν πλαγιά, ώσπου κρύφτηκε ή συνοδεία μέσα στό ρουμάνι της χαράδρας πού χώριζε τά δυό χωριά. Αυτό τό πέρασμα φοβούνταν οί χωρικοί κι ήθελαν νά τόν εμποδίσουν, μά στάθηκε αδύνατο νά τόν μεταπείσουν. Περνούσε ή ώρα κι ή συνοδεία δέν ανέβαινε πρός τούς Γριντάδες.

 Άργά τό απόγευμα ακούστηκαν κάποιοι πυροβολισμοί. Καθυστερημένα, νωχελικά σά βούρκος κινήθηκαν οι αρχές. Έπρεπε νά χαθούν τά ίχνη μιας δολοφονίας, πού βάραινε πασιφανώς τίς τουρκικές αρχές καί τό ρουμανικό κατεστημένο. 

Τέσσερις μέρες ζητούσαν άδεια οι Χριστιανοί ν' αναζητήσουν τόν Δεσπότη. Ή παράδοση λέει ότι τά σεπτά λείψανα ανακάλυψε κατά θεία υπόδειξη ένας βοσκός. Είδε τή νύχτα σάν καντήλι ένα φως μές στό δάσος. Κι όταν πλησίασαν οι χωριανοί, αντίκρισαν τά τρία μαρτυρικά λείψανα. Φαίνεται πώς τούς δύο τούς βασάνισαν φρικτά επί ώρες, γιά ν' αποσπάσουν ίσως ομολογίες. Έλειπαν κι όλα τά έγγραφα πού έφεραν πάνω τους οί μάρτυρες. Τόν αγωγιάτη τόν σκότωσαν γιά νά ναι ή πράξη τους αμάρτυρη.

     Θρηνούσε ό λαός στήν κηδεία του τόν Δεσπότη πού μέσα σέ δεκάξι μόνο μήνες χαλύβδωσε τίς ψυχές τών τρομοκρατημένων κατοίκων, αντιμετώπισε τή βουλγαρική απειλή, ανέτρεψε τά δόλια σχέδια του Νεοτουρκικού Κομιτάτου καί εξουδετέρωσε τή ρουμανική προπαγάνδα καί τίς μεθοδεύσεις τών δήθεν μεταρρυθμιστών Ευρωπαίων. Τόν θρηνούσε, αλλά καί τόν μακάριζε πού θυσιάστηκε χάριν της πίστεως καί της πατρίδος. Τέτοιο ήταν τό φρόνημα του, γιατί τέτοιο ήταν τό φρόνημα τών φωτισμένων ποιμένων του.

 Περιοδικό ¨ Η ΔΡΑΣΗ ΜΑΣ"
Βοηθήματα:• Μητροπολίτου Γρεβενών Σεργίου Σιγάλα, Αιμιλιανός, ό έθνομάρτυς Μητροπολίτης Γρεβενών (1877-1911), Γρεβενά 2008• Ί. Κ. Μαζαράκης-Αίνιάν, Ό Μακεδόνικος Αγώνας, έκδ. Δωδώνη, Αθήνα 1981• Συμπόσιο «Ό Μακεδόνικος Αγώνας», Ιδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου - Μουσείο Μακεδόνικου Αγώνα, Θεσσαλονίκη 1987