Ηταν πράγματι κοντός ο Ναπολέοντας; - Η κατάρριψη ενός ιστορικού μύθου

Για δύο πράγματα θυμούνται -κυρίως στον αγγλοσαξονικό κόσμο- τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη: ως έναν ικανότατο στρατηλάτη και ως έναν από τους...

Για δύο πράγματα θυμούνται -κυρίως στον αγγλοσαξονικό κόσμο- τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη: ως έναν ικανότατο στρατηλάτη και ως έναν από τους διασημότερους «κοντούς» στην ιστορία.

Ακόμη και σήμερα -250 χρόνια από τη γέννησή του-η μεγάλη αυτή ιστορική προσωπικότητα, που νίκησε σε αλλεπάλληλες μάχες τους εχθρούς του και επέκτεινε την αυτοκρατορία του σχεδόν σ’ ολόκληρη την Ευρώπη, προτού προκαλέσει την κατάρρευσή της μετά την αποτυχημένη εισβολή στη Ρωσία και την ήττα στο Βατερλώ, εξακολουθεί να διχάζει. Ο Ναπολέοντας Βοναπάρτης συνέχισε τις μεταρρυθμίσεις της Γαλλικής Επανάστασης -όχι στο πνεύμα της, όμως, όπως επισημαίνουν οι ιστορικοί- και καθιέρωσε ένα μοντέλο που παραμένει μέχρι σήμερα σε ισχύ σε κάποιες χώρες. Αλλά παρά τα εντυπωσιακά επιτεύγματά του, η πρώτη εικόνα που έρχεται στο μυαλό πολλών όταν ακούν το όνομά του είναι το χέρι του κρυμμένο μέσα στη στολή του και ότι ήταν «κοντός το δέμα»ς, όπως πιστεύουν, ανάστημά του.

Ο Ναπολέων Βοναπάρτης σε πίνακα του Jacques-Louis David το 1812 (Φωτογραφία: Wikipedia)Ο Ναπολέων Βοναπάρτης σε πίνακα του Jacques-Louis David το 1812 (Φωτογραφία: Wikipedia)

Ο μύθος αυτός έχει ενσωματωθεί τόσο πολύ στη δυτική ιστορία και κουλτούρα που ένα συγκεκριμένο ψυχολογικό προφίλ έχει πάρει το όνομά του: αν κάποιος διακατέχεται από το «σύνδρομο του Ναπολέοντα» σημαίνει ότι προσπαθεί να αντισταθμίσει το μικρό του ανάστημα με υπερβολική αυτοπεποίθηση και επιθετικότητα. Έτσι έφθασαν ως τις μέρες μας να πιστεύουν πολλοί ότι ο Ναπολέοντας προσπάθησε να κατακτήσει την Ευρώπη λόγω του κόμπλεξ για το ύψος του.

Στην πραγματικότητα όμως ο Ναπολέοντας δεν ήταν κοντός, αλλά μετρίου για την εποχή του αναστήματος -πιθανώς δε και άνω του μέσου όρου-. Η εσφαλμένη αντίληψη για το ύψος του οφείλεται στη σύγχυση που προκάλεσαν εν μέρει τα διαφορετικά μέτρα και σταθμά που χρησιμοποιούσαν οι Γάλλοι και οι Βρετανοί και στην προπαγάνδα των εχθρών του, που προσπάθησαν να τον ρεζιλέψουν....


Η γαλλική και η βρετανική ίντσα

Ο Ναπολέοντας στην πολιορκία της Τουλόν, έργο του Edouard Detaille (Φωτογραφία: Wikipedia)Ο Ναπολέοντας στην πολιορκία της Τουλόν, έργο του Edouard Detaille (Φωτογραφία: Wikipedia)
Στις αρχές του 19ου αιώνα οι Γάλλοι και οι Βρετανοί χρησιμοποιούσαν διαφορετικά μέτρα. Η γαλλική ίντσα και το πόδι ήταν αρκετά μεγαλύτερα από τα αντίστοιχα βρετανικά. Το 1802 ο Γάλλος γιατρός Ζαν Νικολά Κορβισάρ είπε ότι το ύψος του Ναπολέοντα ήταν 5 πόδια και δύο ίντσες. Οι βρετανικές εφημερίδες το «άρπαξαν» και το χρησιμοποίησαν αργότερα σκωπτικά στον πόλεμο προπαγάνδας με τους Γάλλους. Λαμβάνοντας, όμως, υπόψη τις διαφορές στα μέτρα των δύο χωρών, τα 5 πόδια και δύο ίντσες στη Γαλλία αντιστοιχούσαν σε 5 πόδια και επτά ίντσες στη Βρετανία, δηλαδή περίπου σε 1.70 μ.

Η βρετανική προπαγάνδα

H βρετανική προπαγάνδα της εποχής παρουσίαζε τον Ναπολέοντα ως κοντό (Εικόνα: Wikipedia)H βρετανική προπαγάνδα της εποχής παρουσίαζε τον Ναπολέοντα ως κοντό (Εικόνα: Wikipedia)

Στο μύθο για το κοντό ανάστημα του Γάλλου αυτοκράτορα συνέβαλαν και οι γελοιογραφίες της εποχής στο βρετανικό Τύπο, ειδικά εκείνες του Τζέιμς Γκίλρεϊ, που κυκλοφόρησαν το 1803 με τον Βρετανό βασιλιά, Γεώργιο Γ΄ να απευθύνεται σκωπτικά σε έναν λιλιπούτειο Ναπολέοντα στον απόηχο του βιβλίου «Τα Ταξίδια του Γκιούλιβερ» του Τζόναθαν Σουίφτ.

Η νεκροψία

O Ναπολέοντας το 1806 (Εικόνα: Wikipedia) O Ναπολέοντας το 1806 (Εικόνα: Wikipedia)

Νέα τροφή στο σενάριο αυτό έδωσε και η νεκροψία στη σορό του Ναπολέοντα, που πέθανε στην εξορία στο μικρό απομονωμένο νησί της Αγίας Ελένης στον νότιο Ατλαντικό, μεταξύ Αφρικής και Νότιας Αμερικής. Ο Γάλλος γιατρός του, Φραντσέσκο Αντομάρκι, που εξέτασε τη σορό του, απεφάνθη ότι το ύψος του κατά τον θάνατό του ήταν πέντε πόδια και δύο ίντσες.

Το άνοιγμα του φερέτρου του Ναπολέοντα, έργο του Nicolas-Eustache MaurinΤο άνοιγμα του φερέτρου του Ναπολέοντα, έργο του Nicolas-Eustache Maurin

Το πιστοποιητικό θανάτου υπέγραψαν και οι Βρετανοί γιατροί που βρίσκονταν στο νησί. Αλλά και πάλι προκύπτει η διαφορά ανάμεσα στα γαλλικά και βρετανικά μέτρα και σταθμά, αφού το ύψος των πέντε ποδιών και δύο ιντσών είχε μετρηθεί με το γαλλικό σύστημα, πράγμα που σημαίνει ότι στο βρετανικό σύστημα ήταν 5 πόδια και επτά ίντσες.





Σύμφωνα με το BBC το μέσο ύψος των αρρένων Βρετανών την εποχή του Ναπολέοντα ήταν γύρω στο 1,65 μ., άρα ο Ναπολέοντας με το 1,70 μ. ήταν κατά τι ψηλότερος.

Ο «μικρός δεκανέας» κι οι μεγάλοι σωματοφύλακες

Ο Ναπολέοντας περιστοιχισμένος από μέλη του Συμβουλίου των 500, έργο του Francois Bouchot (Φωτογραφία: Wikipedia)Ο Ναπολέοντας περιστοιχισμένος από μέλη του Συμβουλίου των 500, έργο του Francois Bouchot (Φωτογραφία: Wikipedia)

Στο μύθο συνέβαλε κατά πολλούς και το γεγονός ότι αυτοκράτορας περιστοιχιζόταν συχνά από πιο μεγαλόσωμους σωματοφύλακες και στρατιώτες, δίνοντας έτσι την εντύπωση ότι ήταν πολύ κοντύτερος του πραγματικού. Το υψηλό ανάστημα ήταν ένα από τα προσόντα που έπρεπε να διαθέτουν ειδικά τα μέλη της Αυτοκρατορικής Φρουράς. Πέραν τούτου στρατιώτες του συνήθιζαν να τον αποκαλούν χαϊδευτικά «μικρό δεκανέα» (le petit caporal), αλλά πολλοί υπέθεταν ότι το έκαναν επειδή πράγματι ήταν κοντός, πράγμα που φρόντισε να διαιωνίσει η εχθρική προπαγάνδα